Uit peilingen blijkt dat een ruime meerderheid van de Nederlanders (c.a. 70%) het klimaat belangrijk vindt. Er zijn zorgen over de opwarming van de aarde en de gevolgen daarvan. Alleen al daarom verdienen de verkiezingen een schokgolf.
Dat deze gevolgen groot zijn is goed te zien in de klimaat risicomatrix. Hierin zijn de gevolgen op zes maatschappelijke waarden per graad temperatuurstijging te lezen. Hoe je deze matrix kunt lezen vind je hier.
In dat pleidooi komt naar voren dat de opwarming van de aarde veruit het belangrijkste globale risico van deze tijd is. De (globale) maatregelen die we hiertegen nemen zijn bovendien ook bepalend voor ontwikkeling van de biodiversiteit, het andere Zwaard van Damocles. Het risico is zelfs zo dreigend dat de behaalde resultaten op de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s)die in 2015 door de Verenigde Naties zijn vastgesteld al bij twee graden opwarming onder druk staan. En dat lees je hier.
Beschouwing
Wanneer je de klimaat risicomatrix combineert met de SDG’s en met de idealen van de (belangrijkste) politieke partijen komt daar geen positief beeld uit. Een recht toe recht aan beschouwing.
Bijdrage van de partij idealen aan de opwarming van de aarde
Het akkoord van Parijs uit 2015 – waar is afgesproken dat de globale temperatuur niet meer dan anderhalve graad (wens) en toch zeker niet meer dan twee graden (eis) mag stijgen voor het einde van deze eeuw – is achterhaald. Tenzij de wereldwijde uitstoot van CO2 direct tot nul kan worden teruggebracht. Dat is niet realistisch. De globale temperatuur is inmiddels al tot 1,2 – 1,3°C gestegen. De verwachting is dat de globale temperatuur over één decennium is gestegen tot 2°C. 70 jaar te vroeg en zonder afvlakking van deze stijging. Die afvlakking kan er wel komen. Het huidige globale regeerbeleid moet dan drastisch worden omgegooid. Dus ook de Nederlandse bijdrage daaraan.
Verkiezingen
De verkiezingen in maart bieden uitkomst. Nu wordt zichtbaar welke idealen worden nagestreefd en welke bijdrage dat heeft op de globale temperatuurstijging. Zo stevent het ideaal van Forum voor Democratie naar een onherroepelijke 6°C stijging van de temperatuur. Dat komt door de ontkenning van klimaatverandering. De PVV doet het niet veel beter. Zij zien de opwarming als een natuurlijk fenomeen. Denk en de SGP zien wel degelijk een dreiging, maar achten het desondanks niet nodig om de doelen uit de klimaatwet te halen. Die kunnen best wel een beetje minder.
VVD en CDA volgen de Europese doelstellingen. Maar deze zijn achterhaald. Het is zeer goed denkbaar dat de Europese doelstellingen binnen afzienbare tijd verder aangescherpt gaan worden. Dat biedt dan nog enigszins hoop. De bereidheid om te investeren in het klimaat is de laatste jaren bij de VVD wel gegroeid. De luchtvaart laat ze echter ongemoeid. Het CDA houdt ook de achterban angstvallig in de gaten. De landbouw mag er geen hinder van ondervinden.
Iets meer ambitie
Christen Unie en PvdA hebben een ligt hogere ambitie dan de 49% doelstelling. Zij gaan uit van een CO2 reductie van 55%. GroenLinks en D66 gaan zelfs uit van een reductie van 60%. Dit ideaal zal bijdragen aan een globale temperatuurstijging van 2,5 tot 3°C. De enige partij die echt ambitieuze idealen heeft is Partij voor de Dieren. Zij mikken op een reductie van 75%. Een ideaal dat een bijdrage heeft van 2 tot 2,5°C. Dat zij juist flink willen “snijden” in de veestapel is geen verrassing.
Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen
De SDG’s zijn van 2016 tot 2030 van kracht, en vervangen de millenniumdoelstellingen die eind 2015 zijn vervallen. Er zijn 17 doelstellingen en 169 onderliggende targets om deze doelen te operationaliseren. De lidstaten moeten zelf zorgen voor vertaling in nationaal beleid. In de partijprogramma’s zijn de idealen van de partijen terug te lezen. Maar aangezien ik het risico per graad temperatuurstijging als belangrijkste risico beschouw is het nuttig om nogmaals deze stijging te vertalen naar de SDG’s.
Haalbaarheid SDG’s op basis van partij-idealen voor het klimaat
De duurzame ontwikkelingsdoelen zijn qua idealen haalbaar. Ze vasthouden zal niet lukken en dat is een groot probleem. Het voorkomen hiervan vraagt om een omwenteling in denken en handelen. Het vraagt om onze overtuigingen te aanschouwen en los te laten. Maar het vraagt vooral om onze eigen idealen te onderzoeken, te erkennen én aan vast te houden.
Je krijgt wat je verdiend
Het politieke landschap is meer versnipperd dan ooit. Er kan gekozen worden uit vertegenwoordigers van 37 partijen. Bij zo’n aanbod ligt het strategisch stemmen op de loer, maar met strategisch stemmen verloochen je jouw idealen. Zelfs als deze op dit moment onrealistisch lijken. Er is een schokgolf nodig! Als we als mensheid willen dat de volgende twee generaties kunnen (over)leven. Dan moet je niet de schuld schuiven in andermans schoenen, maar zelf verantwoordelijkheid nemen.
Wat de uitslag van de verkiezingen in maart ook zijn. Je krijgt de regering die je verdient.
Een coronabesmetting bezien vanuit een assetmanagement model roept vragen op die leiden tot onbegrip, emotie, beschouwing, schaamte en een stemkeuze.
Een assetmanager kan pas goed zijn werk doen als hij beschikt over de juiste informatie. Wanneer de juiste informatie niet voor handen is – een veel voorkomende situatie – kan de assetmanager met de juiste tools toch goede afwegingen maken onder onzekerheid. En daarmee kunnen ook betrouwbare adviezen worden verstrekt. Over risico’s, maatregelen en de consequenties van beide.
Nieuw experiment
In dit gedachtenexperiment wordt het bovenstaande geprojecteerd op het risico van een Corona besmetting. En omdat het een experiment is in de lijn van eerdere gedachte-experimenten kan ik er niet omheen om de maatschappelijke waarden uit eerdere artikelen als uitgangspunt te nemen. Immers, een assetmanager kan het afwegen van risico’s niet telkens tegen een andere maatlat houden.
Wanneer een assetmanager een risico identificeert zal hij of zij een zo goed mogelijke inschatting maken van de effecten op verschillende (maatschappelijke) waarden. In combinatie met de kans van voorkomen kan het risico worden ingedeeld in een klasse, bijvoorbeeld: verwaarloosbaar, laag, middelmatig of misschien wel ontoelaatbaar. Risico’s die in een ongewenste klasse vallen krijgen de volle aandacht. Er worden maatregelen bedacht om deze risico’s terug te brengen naar een aanvaardbare klasse. Dit is het mitigeren van risico’s. De kunst is om maatregelen te bedenken die het risico mitigeren zonder dat er nieuwe risico’s worden geïntroduceerd op de overige waarden. Er wordt dus gestreefd naar een gebalanceerde situatie waarbinnen een evenredige verdeling is tussen alle (maatschappelijke) waarden.
Bij het bedenken van maatregelen is het de kunst deze balans zo min mogelijk te verstoren. Wordt deze balans wel verstoord, dan is er veelal sprake van een reactieve beheersing wat inhoud dat er reactief wordt gereageerd op één enkele waarde. De focus is in dit gedachte-experiment, net als in werkelijkheid, volledig verschoven naar de maatschappelijke waarde (volks)gezondheid. Met het gevaar dat mitigerende maatregelen de andere waarden nog verder onder druk zetten. Het risico op een corona besmetting laat dat goed zien in een model.
Coronabesmetting in een risicomodel
Besmetting Corona weergegeven in een bow-tie diagram
Het model is een vorm om oorzaak en gevolg weer te geven. In het midden staat het risico benoemd. Aan de linkerkant vinden we de oorzaken (blauwe vlakken) en uiteindelijk een grondoorzaak (beige vlakken). Aan de rechterkant vinden we de gevolgen (blauwe vlakken) en aan welke maatschappelijke waarden deze gevolgen raken voor het betreffende risico. De rode dikke pijlen geven de meest waarschijnlijke oorzaken en gevolgen aan. De groene vlaggen staan symbool voor de mitigerende maatregelen.
De dominante lijn
Volgen we de rode pijlen (dominante lijn) dan zien we dat de grondoorzaak ligt in de globalisering. Met onze manier van leven hebben wij als mensheid snelwegen aangelegd voor virussen om zich te verspreiden. Al heel lang wordt hiervoor gewaarschuwd en eens in de zoveel tijd duikt er een nieuw virus op. Sars, Mers, Creutzfeld Jakob, etc. In dit geval Covid-19. Mensen kunnen besmet raken en aangezien het virus een overdracht kent kan het virus zich verspreiden. De dominante lijn is via de lucht. De microdruppels die wij uitademen worden via de lucht verspreidt. Deze aerosolen ademen wij in en afhankelijk van hoe lang, hoeveel en de eigen (opgebouwde) weerstand bepaalt of wij ook besmet worden met het virus. Schattingen over de rol van aerosolen lopen uiteen, maar dat het de dominante factor is kan niet meer worden ontkend. Sterker, de sneltest om Corona op te sporen is een ademtest.
Veruit de meeste mensen die besmet zijn met corona merken hier niets van. Zij hebben geen symptomen. Er is dan ook geen aanleiding om jezelf te laten testen. Het wel of niet hebben van symptomen heeft in alle gevallen een effect op de volksgezondheid. En niets anders dan dat. Het risico op een corona besmetting raakt alleen de waarde volksgezondheid. De andere waarden worden er niet door aangetast.
Mitigerende maatregelen
Dat de maatregelen wel de andere waarden aantasten is ook zonder dit gedachte-experiment duidelijk. Ondernemers worden allemaal geraakt, uitgezonderd de happy few en vooral de grote online spelers profiteren maximaal van de gedwongen winkelsluiting. In het risicomodel staan de groene vlaggen voor de maatregelen die zijn genomen. Een assetmanager komt met maatregelen die het risico mitigeren. En het valt niet te ontkennen dat de huidige maatregelen het risico op besmetting positief beïnvloeden. Daarbij weten we echter niet hoe de maatregelen dat afzonderlijk doen. Dat de maatregelen een enorme impact hebben op de overige waarden betekent dat er nieuwe risico’s worden geïntroduceerd. Daarmee staan de maatregelen per definitie onder druk. Vanuit een bredere context zouden deze maatregelen (vanuit een assetmanagement perspectief) nooit geadviseerd worden met de informatie die vandaag de dag voorhanden is.
Preventieve zorg
Aangezien het virus zich voornamelijk via de lucht verspreid is het houden van afstand, het dragen van een mondmasker en een grondig hygiëne-beleid uiterst discutabel. Het is al veel langer bekend dat overmatige hygiëne leidt tot een toename van allergieën bij kinderen. Ons lichaam is een ingenieus systeem dat in staat is schadelijke invloeden van buitenaf te neutraliseren en ongedaan te maken. En mocht er toch een besmetting ontstaan, dan is het helend vermogen van ons lichaam een groot wonder. Dat kan ons lichaam alleen als het blijvend wordt blootgesteld aan indringers. Via de huid, mond of lucht.
Wanneer we ons te lang afsluiten/afschermen voor deze invloeden van buitenaf, zullen we na het opheffen van deze afscherming vermoedelijk meer ziek worden. Met als gevolg een toenemende druk op de zorg. Ons zorgsysteem is heer en meester in het bestrijden van de gevolgen van ziekte. Jammer genoeg is preventie van zorg geen in het oog springende eigenschap.
Door gezond eten en leven kan veel ellende worden voorkomen. Preventieve zorg zou het actief begeleiden kunnen zijn van die groepen mensen voor wie gezond eten en leven om welke reden dan ook moeilijk haalbaar is. Denk bijvoorbeeld aan medelanders die jarenlang onterecht op de zwarte lijst van de fiscus stonden.
Vaccineren
Helaas is het met corona zo dat er nog maar één weg wordt gezien uit de maatregelen die – alom onderkent – een catastrofale schade aan het veroorzaken is. Vaccineren! Er is een blind vertrouwen gecreëerd vanuit de overheid en media dat als er maar genoeg mensen zijn gevaccineerd het virus wordt bedwongen. Net als met de griep! Omdat dit een gedachte-experiment is kan ik ronduit stellen dat dit een onzinnige redenering is. Corona is hier, net als de griep, en gaat niet meer weg. Het virus muteert continu tot nieuwe varianten en doet dat maar om één reden: overleven.
Nu wordt er gesproken over de Britse variant die 30% besmettelijker is. Paradoxaal genoeg zou dit zomaar een gevolg kunnen zijn van de maatregelen die zijn genomen om het virus in te dammen. De angst is dat de Britse variant de dominante variant wordt. Vast lijkt te staan dat we dit jaar geen last hebben van griep. Dit luchtwegvirus is voor nu verdrongen. Of deze Britse variant of welke variant dan ook, een ernstiger ziekteverloop kent is (nog) niet duidelijk. Maar stel dat dit zo is, rechtvaardigt dat het in stand houden van de maatregelen?
Risico is emotie
Wel wanneer de stelling is dat er geen mensen vroegtijdig mogen overlijden met Corona. Een assetmanager mag echter niet sturen op deze emotie. Hij/zij moet zorgen voor de balans door aandacht te hebben voor alle waarden. De assetmanager kijkt naar de mate waarin een organisatie – of in dit experiment een hele natie – hinder ondervindt van het overlijden van mensen. Het dilemma is dat de natie geen hinder ervaart van de oversterfte op zichzelf, maar juist snoeihard geraakt wordt door de maatregelen om de oversterfte te beteugelen.
Met de informatie die vandaag de dag beschikbaar is komt echter een beeld naar voren dat mensen die overlijden met Corona nagenoeg allemaal onderliggende klachten hadden. Door te stellen dat deze mensen zijn overleden aan Corona is misleidend. Misschien zelfs ethisch onverantwoord. Buiten kijf staat dat het uiterst verdrietig is om diegene die je lief hebt te verliezen.
Feitenrapport
Als een assetmanager een risico onderkent zal hij/zij zo goed mogelijk willen onderbouwen of dit risico acceptabel is of dat er maatregelen nodig zijn. Daarvoor wordt een feitenrapport opgesteld. Hoe hoger de kwaliteit van de voorhanden informatie hoe beter een risico in kaart kan worden gebracht.
Enkele beschouwingen
De griepepidemie van 2017/2018 was heftig. Er was sprake van een oversterfte van ruim 9.000 mensen. Dit in een periode van 18 weken. Er stierven voornamelijk mensen van 75 jaar en ouder. Toch was er gedurende een aantal weken ook een hoger sterfte onder mensen van 55 jaar en ouder.
Het oversterftecijfer in 2020 tot vandaag is iets meer dan 14.000 mensen. De periode is bijna een jaar. De mensen die overlijden zijn in de meeste gevallen ouder dan 70 jaar. In tegenstelling tot de jaarlijks terugkerende griep zijn er steeds strengere maatregelen genomen om de oversterfte te beperken. Zonder maatregelen zou de oversterfte veel hoger zijn. Al is dat laatste allerminst zeker. In Zweden zijn de sterftecijfers niet beter dan in Nederland, maar ook niet veel slechter, terwijl scholen, restaurants en winkels gewoon open zijn. Het zijn vooral de oudere mensen die zich meer hebben afgezonderd omdat zij, net als in Nederland de kwetsbare groep is. De uitzonderingen domineren het nieuws.
Officiële cijfers melden dat er in Nederland nu meer dan een miljoen mensen een Corona besmetting hebben gehad. Maar omdat het testen laat op gang is gekomen en mensen zonder klachten ook besmet kunnen zijn geweest is het aannemelijk dat er zeker twee miljoen en mogelijk zelfs drie miljoen mensen een besmetting achter de rug hebben.
Klimaat
Een ander risico dat eveneens een impact heeft op de waarde (volks)gezondheid is de stijgende temperatuur op aarde als gevolg van klimaatverandering. Een assetmanager heeft altijd te maken met meerdere risico’s en heeft als uitdaging de uitgaven zo te verdelen dat er per geïnvesteerde euro zo veel mogelijk risico wordt gereduceerd.
In 2020 zijn er 50 miljoen mensen wereldwijd getroffen door de gevolgen van klimaatverandering als stormen, overstromingen en rampen. 93 in totaal. De komende jaren zal dit explosief toenemen. De initiatieven die er genomen worden om de CO2 uitstoot terug te dringen zijn te laat gestart. De online klimaattop van 24 en 25 januari ging in essentie dan niet meer over het nemen van maatregelen om de CO2 hoeveelheid terug te dringen (kans bestrijdende maatregelen), maar over adaptatie (gevolg bestrijdende maatregelen).
Dat de temperatuur stijgt en dat dit ongekende schade en kosten met zich meebrengt wordt erkend. Adaptatie gaat over het kunnen omgaan met deze verandering. De risico’s die voortkomen uit klimaatverandering zijn vele malen ernstiger voor de (volks)gezondheid dan een Corona besmetting. Daarbij raken deze risico’s alle waarden zoals je kunt lezen in de klimaat-risicomatrix. Nederland zou er 3 miljard per jaar voor moeten uittrekken. Een schijntje van de maatschappelijke schade die inmiddels is aangericht, ondanks de tientallen miljarden die geïnvesteerd zijn om de schade te verzachten.
Wakker dier
In 2020 stierven naar schatting 29,5 miljoen dieren vroegtijdig in de stal of op transport. Dit blijkt uit onderzoek van Wakker Dier. Verreweg de meeste dieren bezweken in de stal aan ziektes of ernstige verzwakking. Het moge duidelijk zijn dat miljoenen dieren creperen van ellende. Tel daarbij op de dieren die geslacht worden voor consumptie en dat is het beeld compleet. Afgezet tegen een oversterfte van 14.000 mensen aan Corona iets om ons voor te schamen. De link met Corona zit in de werkelijke oorzaak ervan zoals we zien in het risicomodel. Onze manier van leven heeft letterlijk een snelweg aangelegd voor de verspreiding van virussen. Consumentisme en dieet zijn bepalend voor onze gezondheid. Om ons preventief te beschermen is het consumeren van vlees in de hoeveelheid zoals dat nu gebeurd, niet de meest gunstige bijdrage aan het immuunsysteem.
Adaptatie
Zoals er gesproken wordt over klimaat adaptatie, zo dient er gesproken te worden over de adaptatie van Corona. Corona is onderdeel van ons leven, net zoals de griep. En naarmate de leeftijd toeneemt, neemt – in combinatie met een ongezonde levensstijl – de kans op ernstige complicaties en zelfs overlijden toe. Maar Corona is geen killervirus. Die angst was een jaar geleden misschien gerechtvaardigd. De maatregelen van nu hebben hun oorsprong van toen, ware het niet dat ze in de loop van de tijd verder zijn aangescherpt.
De kunst van Kaizen
Toch als je in dit gedachte-experiment terug gaat naar de tijd voor Corona dan is het niet voor te stellen dat het pakket aan maatregelen zoals we dat nu kennen werkelijkheid is geworden. Als er een jaar geleden van de ene dag op de andere was gezegd dat je slechts één bezoeker mocht ontvangen, dat je afstand moest houden, je gezicht moest bedekken, het openbare leven werd platgelegd, je dringend werd geadviseerd een corona melder te downloaden, je werd onderworpen aan een testregime, jezelf minimaal vijf dagen moest opsluiten bij een snotneus, je na 21:00 uur niet meer de straat op mocht, thuiswerken de norm is en dat scholen gesloten zouden worden dan had je op zijn minst ontzettend boos geworden. Zeker als het niet naleven van dit alles jou flinke boetes zou kunnen opleveren.
Je zou schreeuwen van de daken! Roeptoeteren dat we onderdrukt worden door een totalitair regime. Onze – door activisten bevochten – vrijheden worden afgepakt. Je zou de straat op gaan en onderdeel zijn van het grootste protest in de Nederlandse geschiedenis. Met rellen en plunderingen tot gevolg als zou blijken dat jij en jouw medelanders niet werden gehoord maar juist onderdrukt.
Stapsgewijs
De waarheid is dat dit niet is gebeurt. Dit komt door de kunst van Kaizen. Kaizen is een methode om stapsgewijs kleine veranderingen door te voeren die op zichzelf tot weinig weerstand leiden. Al die stapjes bij elkaar zou echter op grote weerstand stuiten. Stapsgewijze verandering heeft het afgelopen jaar keer op keer plaatsgevonden. Ondertussen zijn de rechten van jou en mij verder ingeperkt en dat niet alleen. Met een andere blik op deze gebeurtenissen, een andere mening of blijk geeft van een vorm van activisme, zorgt voor terechtwijzing door je medelanders. Er is een samenleving gecreëerd waarin mensen elkaar controleren en terecht wijzen.
Het gaat zelf zo ver, dat de kans op privileges toeneemt als kan worden aangetoond dat je bent gevaccineerd. De heilige graal die, zoals eerder spottend gezegd, ook de griep eronder heeft gekregen. Een tweedeling tussen wel en niet gevaccineerden. Het enige dat ontbreekt is een zichtbaar merkteken dat de ene soort van de ander onderscheidt. Ik hoopte lange tijd dat iedereen dit zou doorzien, maar angst vertroebelt de blik. Risico is emotie!
rellen
Toch is er een steeds grotere gemêleerde groep die een tegengeluid laat horen. Of voelen. De avondklok heeft de eerste dagen na invoering gezorgd voor rellen en plundering. Eigenlijk wat u en ik waarschijnlijk deels ook gedaan zouden hebben als de kunst van Kaizen niet was toegepast. De avondklok was de bekende druppel voor vele jongeren en jong volwassenen. Puberbreinen die per definitie onnavolgbaar zijn zochten een uitlaatklep zonder zicht te hebben op de consequenties. Ondernemers die geen kant meer op kunnen en financieel aan de afgrond staan en in een uiterste wanhoopsdaad schreeuwen om aandacht. Of om gewoon weer even ergens bij te horen.
Dat de rellen en plunderingen op zichzelf verwerpelijk zijn plus dat er mede lotgenoten extra worden gedupeerd maakt de rellen buitengewoon onhandig. Vanuit de politiek kwamen harde woorden van afkeur, terrorisme, asociaal gedrag, etc. Zelfs het woord schaamte is uitgesproken. Schaamte voor dat deze mensen zich Nederlander mogen noemen. De sociologische vraag – waarom liep de emmer eigenlijk vol – is er één waar geen ruimte voor is. Hard aanpakken dat tuig! Jammer, want ondanks dat het afkeuren van de daad volkomen terecht is, zou het sieren om ook enige vorm van begrip te tonen en de hand in eigen boezem te steken van een jarenlang kapitalistisch en liberaal beleid met een heilig geloof in economische groei. Wat de ongelijkheid enkel heeft uitvergroot. De Coronacrisis heeft dit en meer systeemfouten pijnlijk bloot gelegd.
Slappe hap!
De schaamte voor de medemens komt vast niet van gezinnen die op driehoog op 60 vierkante meter met 5 personen al maanden op elkaar zitten geplakt zonder ruimte en middelen om fatsoenlijk onderwijs op afstand te volgen. Ze komt van mensen met privileges waar de relschoppers enkel van kunnen dromen. Mensen die nauwelijks geraakt worden door Corona, thuis voldoende ruimte hebben en makkelijk naar buiten kunnen. De schaamte is niet bewust, maar gaat samen met een blinde vlek. Een vlek waar onze minister president niets van wil weten. Dat is makkelijker dan verantwoordelijkheid nemen. Vasthouden aan een koers die voor niemand op korte en lange termijn goed is – enkele uitzonderingen daargelaten – en zelfs destructief uitwerkt. Ook dat is weglopen van een bredere verantwoordelijkheid dan het voorkomen van een overbelast zorgsysteem. Een zorgsysteem dat in de twintig jaar daarvoor continu is uitgekleed en “efficiënter” gemaakt. Slappe hap!
Uit het experiment
Stap ik uit het gedachte-experiment dan merk ik dat ik schaamte voel. Schaamte voor het niet kunnen laten doordringen van een bredere context. Corona is vervelend. Soms vervelender dan een flinke griep. Vanuit het assetmanagement perspectief snap ik de maatregelen van een jaar geleden. Maar het aanscherpen vandaag de dag gaat mijn begrip te boven. Helemaal als ik constateer dat wij als mensheid hard op weg zijn onszelf en het grootste deel van het leven op aarde uit te roeien. Het tij keren is bijna niet meer mogelijk. Veel zal afhangen van politieke keuzes in dit decennium. Onze invloed hierop is beperkt tot klein en groot activisme. En door het stemhokje.
Wat ik zelf ga stemmen op 17 maart? Partij voor de Dieren, de enige partij die snapt dat groei geen antwoord is. Zij kijken voorbij Corona naar de economie en de wereld met slechts één vraag: “Hoe overleven wij onszelf?”
Goed nieuws! We hebben nog steeds kans om de opwarming van de aarde te beperken tot de gewenste 1,5 °C.We moeten ook wel, als we de klimaatverandering in een risicomatrix aanschouwen.
Assetmanagement gaat over keuzes maken. Het maken van keuzes wordt dan ondersteund door een afwegingskader. Dit kader heet het bedrijfswaardenmodel. Vaak is dit model gekoppeld aan een risicomatrix. De eenvoudige benadering van risico is kans maal effect. Een ongewenste gebeurtenis (effect) vermenigvuldigt met de kans (of varianten daarvan) van voorkomen. Daarmee vinden assetmanagement keuzes hun legitimiteit in de risico’s die je wilt mitigeren. Dit betekent dat je de zekerheid wilt vergroten dat een risico zich NIET voordoet.
Maatschappelijke waarde
Een betere benadering van risico is dan ook: het effect van onzekerheid op de afgesproken doelstellingen. Deze doelstellingen vinden we terug in de bedrijfswaarden. In de klimaat risicomatrix zijn dat de maatschappelijke waarden. De matrix geeft daarmee een beeld van de ontwrichting die het stijgen van de globale temperatuur veroorzaakt op de maatschappelijke waarden.
In januari 2019 verscheen op de website van LEAM mijn eerste klimaatartikel over hoe assetmanagement kan bijdragen in het behalen van de klimaatdoelstellingen. Dit was een gedachtenexperiment. Voor dat experiment was het nodig om een equivalent van een set bedrijfswaarden te ontwikkelen. Het werden de maatschappelijke waarden die ook in de klimaat risicomatrix worden gebruikt.
Effect van onzekerheid
De mate van het onzekere effect is ook belangrijk. Dit wordt ondervangen door een acceptatiegrens. Deze acceptatiegrens kent echter weer een variabele bandbreedte door de perceptie van het risico. De acceptatiegrens voor klimaat gerelateerde risico’s liggen echter niet vast. Het is niet voor niets dat er geen leidend klimaatbeleid is voor de hele wereld door de uiteenlopende percepties van landen. Dit staat beter bekend als de prospect theory (1979) van Daniel Kahneman en Amos Tversky. De theorie stelt dat de voorkeur van beslissingen bij onzekerheid afhankelijk is van de omstandigheden.
Uit de theorie en de bijbehorende onderzoeken blijkt dat de keuze die mensen maken op gevoel beïnvloed door de manier waarop ze die krijgen gepresenteerd. Dit belangrijke inzicht voor de gedragseconomie vinden we vandaag de dag (verstopt) terug in o.a. het koopgedrag op internet. En dus ook in de berichtgeving over klimaat die helaas vaak een ander beeld van de werkelijkheid geven.
klimaat risicomatrix
De perceptie van risico stelt eisen aan hoe we risico definiëren en dus ook hoe we de acceptatie bepalen met behulp van een afwegingskader ofwel een risicomatrix.
In de context van assetmanagement gaat risicomanagement over gebeurtenissen die zich op meerdere locaties kunnen voordoen. Bijvoorbeeld de dooi van grote hoeveelheden ijs of bosbranden. Voor de klimaat risicomatrix gaan deze gebeurtenissen echter niet op. Ze zijn een gevolg van het warmer worden van de globale temperatuur en dragen er zelfs aan bij waardoor het gevolg een oorzaak wordt. Dit fenomeen wordt positieve terugkoppeling genoemd. De abstractie van de klimaat risicomatrix is dat deze zich beperkt tot gebeurtenissen die zich over een langere periode manifesteren, namelijk het stijgen van de globale temperatuur zelf.
Open de afbeelding in een nieuwe tab voor een grote weergave
Logaritme
De abstractie dwingt tot een schaalverdeling over een langere periode. Dit kan worden gedaan door gebruik te maken van een logaritmische schaalverdeling. In de klimaat risicomatrix is steeds een factor 3 toegepast bij zowel de kans van voorkomen als het effect bij optreden. Om de eenduidigheid en een aantal andere voordelen te benutten is de matrix beperkt tot zes mogelijkheden aan kans en effect kant. Wat overigens ook mooi overeen komt met zes graden temperatuurstijging. Hoe ruimer de logaritmische schaal wordt gekozen hoe groter de onzekerheid kan/mag zijn om toch in hetzelfde risicogebied te blijven. Wanneer we de matrix goed opzetten heeft elke effectcategorie, voor elke maatschappelijke waarde, eenzelfde gewicht. Daardoor kunnen we de risico’s van elke graad temperatuurstijging uitdrukken in een monetair equivalent. Dat maakt direct een einde aan de politieke discussie hoeveel geld er aan klimaat wordt uitgegeven. In alle gevallen is de schade hoger dan er wordt uitgeven om deze te voorkomen. Hoe langer de (mondiale) politiek blijft steggelen of zelfs ontkennen, hoe groter de gevolgen gaan zijn die ook wij zullen meemaken. Je kunt je afvragen welke omstandigheid DE wake-up call gaat worden om als één wereld daadkrachtig te handelen.
Uitsluiten van perceptie
Terug naar de perceptie van risico. Bij veel mensen heeft het woord risico een nare bijsmaak. Zij spreken liever over kansen. Het gaat dan niet over het effect van onzekerheid op de afgesproken doelstellingen maar over kansen om de doelstellingen te behalen. Risico’s bieden echter een uitgelezen kans om het beter te doen, terwijl kansen ook nieuwe risico’s introduceren. Vooralsnog is het vooral perceptie die je met een risicomatrix zo veel mogelijk wilt uitsluiten.
invulling van de matrix
In 2007 schreef Mark Lynas zijn internationaal geprezen werk: Zes graden. Hij gaf een beschrijving van de effecten die zouden optreden bij een mondiale opwarming van 1°C, 2°C en zo tot 6°C.
Op 12 december 2015 werd Het akkoord van Parijs gepresenteerd op de klimaatconferentie. Het gaat over de politieke wil om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C voor het einde van de 21e eeuw, doch zeker niet meer dan 2°C. Op 4 november 2016 is het definitief in werking getreden.
Dit jaar heeft Mark Lynas een herziene versie van zijn boek geschreven met als belangrijkste reden dat de effecten die hij in 2007 beschreef en voorzag voor halverwege de 21e eeuw al in 2015 waarheid zijn geworden. Vanaf 2015 is de gemiddelde temperatuur van het aardoppervlak permanent met 1°C toegenomen door menselijk toedoen. En als we op dezelfde voet blijven doorgaan zal de 2°C al over 10 tot 15 jaar bereikt worden. Daar blijft het niet bij. Door positieve terugkoppeling (zelfversterkende effecten) is het onder normale omstandigheden zeer waarschijnlijk dat iedereen van middelbare leeftijd en jonger een temperatuurstijging van 3°C halverwege de eeuw gaat meemaken en over 50 jaar van nu wordt de 4°C aangeraakt.
Ik ben diep geraakt én geschrokken waardoor ik het boek en andere bronnen ben gaan uitpluizen om per graad opwarming de effecten te benoemen voor iedere maatschappelijke waarde. Om de matrix leesbaar te houden heb ik de hoofdlijnen van gebeurtenissen benoemd. De gekozen logaritmische schaal van een factor 3 bleek voldoende consistent om de onzekerheden van de toekomst toch een plek te geven. Onzekerheden die door andere bronnen steeds meer bevestigd lijken te worden.
De matrix lezen
Het vergt misschien enige oefening. De onderste rij beschrijft de actualiteit. Opwarming is al aan de gang. De oceanen, die ruim 1/3e van de extra CO2 uitstoot hebben opgenomen, zijn al aan het verzuren en ontwrichting van het oceanische ecosysteem is volop aan de gang. Het leven in de oceanen is de kanarie in de kolenmijn. Helemaal rechts zien we de kans van voorkomen. In de matrix vertaald als feitelijk. Het snijpunt waar feitelijk (kans) en actueel (gevolg) samenkomen is het huidige risico. In de matrix is dat Hoog (H). De risico’s lopen van Verwaarloosbaar (V) naar Laag (L), Middelmatig (M), Hoog (H), Zeer Hoog (ZH) tot Ontoelaatbaar (O). De matrix is eigenlijk een fixed matrix. De effectcategorieën zijn verbonden aan telkens een graad temperatuurstijging. Een effectcategorie per maatschappelijke waarde omhoog om omlaag brengen is wel mogelijk, maar daarmee koppel je ze los van de temperatuurstijging.
Ik schreef al dat als de mensheid mondiaal blijft doorgaan met uitstoten zoals we nu doen, de temperatuur over 10 tot 15 jaar met nog één graad is toegenomen tot het maximale 2°C doel uit het klimaatakkoord. Wanneer je de risicomatrix leest zit het huidige rode risico H dus heel dicht op het paarse risico ZH. Er is een enorme set aan maatregelen nodig om het risico niet te laten toenemen. Willen we het risico reduceren dan zullen de maatregelen zo ingrijpend zijn dat ze ontwrichtend zullen werken voor de wijze waarop de maatschappelijke systemen van vandaag zijn ontworpen.
het goede nieuws
Het goede nieuws is dat we nog steeds de kans hebben om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C. Door wereldwijd direct te stoppen met de uitstoot van CO2 en de mondiale veestapel op korte termijn volledig tot nul te reduceren. Waarna de vrijgekomen grond wordt beplant met bos en slimme akkerbouw om de groeiende wereldbevolking te blijven voeden. Deze maatregelen zullen zeker tal van nieuwe risico’s introduceren voor mens en maatschappij en hoe deze systemisch is ingericht.
Maar willen we als mensheid blijven voortbestaan, dan moeten we de onzekerheden die hieruit voortvloeien onder ogen zien.
Dit artikel verscheen op maincontract.nl en als bijdrage op de LinkedIn groep Sustainable Asset & Maintenance Management. Het is een aanvullende beschrijving ter verduidelijking op de klimaat risicomatrix zoals deze eerder is geplaatst.
