Het Israëlisch – Midden-Oosten conflict: oorzaken en gevolgen vanuit risicodenken

Het conflict tussen Israël en het Midden-Oosten is opnieuw wereldwijd in het nieuws, met escalerend geweld, duizenden slachtoffers en een uitzichtloze situatie voor miljoenen mensen. Wat begon op 7 oktober met een aanval van Hamas escaleerde volledig met een genocide in Gaza.

Meer dan 50.000 doden volgens officiële cijfers. De strijd is niet langer beperkt tot Israël en de Palestijnse gebieden, maar heeft zich uitgebreid tot een regionale confrontatie met directe aanvallen tussen Israël en Iran.

Achter het conflict schuilt echter een complex systeem van oorzaken en gevolgen, diepgeworteld in geschiedenis, ideologie en geopolitiek. Om grip te krijgen op deze complexiteit, kan een BowTie-analyse helderheid bieden. Een gedachten-experiment om inzichtelijk te maken hoe het conflict is ontstaan, welke gevolgen het heeft en waar aanknopingspunten liggen voor duurzame oplossingen. Ofwel, het conflict bezien vanuit een assetmanagement perspectief.

De kern

De centrale gebeurtenis in de BowTie is het voortdurende conflict tussen Israël en verschillende landen en groeperingen in het Midden-Oosten. Dit conflict wordt sinds de oprichting van de staat Israël op 14 mei 1948 gekenmerkt door escalerend geweld, oorlog en regionale instabiliteit.

In de BowTie is een poging gedaan om oorzaken en gevolgen uiteen te zetten. Maar dit behelst voornamelijk de hoofdlijn. Elk vakje heeft weer een eigen verhaal wat het geheel buitengewoon complex maakt. Een BowTie analyse wordt vaak gebruikt binnen risicomanagement om tot de juiste interventies te komen die oorzaken wegnemen en/of gevolgen reduceren. En op deze manier waarde toe te voegen voor een organisatie. Of in dit geval, het Midden-Oosten en in het bijzonder Gaza.

Oorzaak-gevolg diagram (BowTie) van het Midden-Oosten conflict en Israël

Het conflict kent directe oorzaken, zoals grensgeschillen (Westelijke Jordaanoever, Gaza), vijandige ideologieën (zionisme, islamisme), militaire acties en geweld door extremistische groeperingen (zoals Hamas en Hezbollah). Maar onder deze directe triggers liggen diepere, structurele oorzaken die niet zomaar kunnen worden weggenomen.

Koloniaal verleden

De regio was eeuwenlang onderdeel van het Ottomaanse Rijk, waarna Groot-Brittannië het mandaat kreeg over Palestina. Europese machten trokken grenzen zonder rekening te houden met de lokale etnische en religieuze verhoudingen. De Balfour-verklaring (1917) en het Sykes-Picot-verdrag (1916) legden de basis voor tegenstrijdige beloften aan zowel Joden als Arabieren, wat leidde tot blijvend wantrouwen en rivaliteit

Trauma’s en collectief geheugen

De Holocaust aan Joodse zijde en de Nakba (de massale ontheemding en verdrijving van Palestijnen in 1948 door oorlogsgeweld, militaire operaties en de vernietiging van dorpen) aan Palestijnse zijde vormen diepe littekens die het conflict tot op de dag van vandaag voeden. Een aanbevelenswaardig boek om te lezen en het conflict te begrijpen is De Amandelboom van Michelle Cohen Corasanti.

Internationale inmenging en geopolitiek

Het conflict wordt versterkt door de belangen van externe machten waarvan de VS veruit de belangrijkste bondgenoot is van Israël. De recente inmenging van Amerika bij de bombardementen in Iran zijn daar exemplarisch voor. Volgens media vanwege de nucleaire dreiging – waarover Netanyahu al drie decennia roept – en onder het mom van een regime verandering. Waaruit blijkt dat er van het verleden niet veel is geleerd.

Politieke fragmentatie en economische malaise

Versplinterd leiderschap, armoede, werkloosheid en gebrek aan perspectief vergroten de voedingsbodem voor geweld en extremisme. Dit lijkt in de BowTie echt een vicieuze cirkel te zijn waarbij gevolgen nieuwe oorzaken worden enzovoorts. De aanval van Hamas op 7 oktober is daarmee zowel verwerpelijk als begrijpelijk, mits we de diepere oorzaken en onderliggende trauma’s onder ogen willen komen.

Gevolgen

De gevolgen van het conflict zijn verstrekkend en raken aan kernwaarden van samenlevingen wereldwijd. De gevolgen zijn uitgedrukt in de maatschappelijke waarden die eerder zijn gebruikt voor analyses op de website van LEAM. Een kleine greep uit de gevolgen in de BowTie.

Menselijk leed

Honderdduizenden doden en gewonden, psychotrauma’s en generaties zonder toekomstperspectief maken dat als het conflict nu zou eindigen, het nog generaties zal duren voordat dit leed een plek heeft gekregen. Miljoenen Palestijnen leven al decennia in kampen of ballingschap, met alle gevolgen voor regionale stabiliteit en humanitaire hulp.

Verharding en polarisatie

Het conflict leidt tot ideologische verharding, groeiende polarisatie in het Midden-Oosten én daarbuiten, tot aan universiteiten en politiek in Europa aan toe.

Economische en ecologische schade

Vernietiging van infrastructuur, verlies aan economische groei en grootschalige milieuschade door oorlogvoering maken dat het nagenoeg onmogelijk om met name Gaza weer op te bouwen en gezond te maken. Tenzij de internationale politiek in actie komt en zonder eigen belang de wederopbouw voor haar rekening neemt. Dit is wishful thinking.

De BowTie-analyse laat zien dat het conflict niet alleen een lokaal of regionaal probleem is, maar een systeemcrisis die invloed heeft op alle maatschappelijke waarden. Niet enkel in het Midden-Oosten, maar ook over de landsgrenzen heen wat zich vooral uit in politieke instabiliteit en burgerprotesten. Maar ook in de kosten voor olie en andere grondstoffen, een hogere volatiliteit op de beurzen en verharding.

Ook Europese landen dragen verantwoordelijkheid voor de huidige situatie, gezien hun rol in zowel het verleden als het heden. Structurele oplossingen vergen daarom veel meer dan militaire macht of economische sancties; ze vragen om oprechte diplomatie, vertrouwen en het adresseren van onderliggende oorzaken en het nemen van verantwoordelijkheid daarvan. Net als bij het beheer van infrastructuur vraagt het conflict om een integrale benadering: niet alleen reageren op incidenten, maar investeren in veerkracht, sociale infrastructuur en duurzaam herstel. Van belang daarbij is dat je een cultuur niet kan helpen die je niet begrijpt.

Reflectie en actie

Dit conflict raakt ons allemaal: via vluchtelingenstromen, economische gevolgen, geopolitieke spanningen en morele dilemma’s over mensenrechten en rechtvaardigheid. De vraag is (juist) niet wie gelijk heeft, maar vooral welk systeem we in stand willen houden. Door te kiezen voor systeemdenken, diplomatie en het versterken van maatschappelijke waarden, kunnen we bijdragen aan het beperken van het leed en het bouwen aan een duurzamere toekomst.

Of zoals Einstein het kon uitdrukken:

“We kunnen dit conflict niet oplossen met dezelfde manier van denken die het heeft veroorzaakt.”

Hoe je een beloning nog meer kan inzetten

NS besteedt beloning goede prestaties aan sociale veiligheid staat er vandaag te lezen op de website van de NS.

De beloning voor goede prestaties van een half miljoen euro die NS van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat ontvangt, zal het besteden aan het verbeteren van de sociale veiligheid in treinen en op stations. NS ontvangt het bedrag vanwege de behaalde prestaties in 2024.

Dat is goed nieuws. De wijze waarop die sociale veiligheid wordt verbetert is echter van een andere orde. Nou ja, dat is mijn mening.

Hersenspinsel

De NS roept al langer op tot meer bevoegdheden door een toename van agressie tegen het treinpersoneel. De dienstverlening van de NS is de afgelopen jaren minder geworden. KPI’s zijn belangrijker dan reizigers (hoewel het nu dus een half miljoen oplevert) en er is personeelstekort. Als reiziger verlang je een aantal zaken van de NS. Voldoende ruimte in de trein, voldoende betrouwbare én beschikbare treinen, persoonlijke aandacht en welkom voelen. Op drie van deze gaat het mis.

Shell

Om wel aan deze verlangens en verwachtingen te voldoen moet je af en toe out of the box denken.

Shell is de uitgelezen NS-partner om bij te dragen aan de oplossing. Shell moet eerlijk toegeven dat vergroening voor hen erg ingewikkeld is. Dat is niet hun business. Daar zijn ze niet goed in. Om het imago wat op te poetsen worden er wat laadpalen geplaatst en gaan de deuren op een kier om te experimenteren met waterstof. Het blijft dweilen met de kraan open. De publieke opinie keert zich ook steeds vaker tegen Shell.

De maatschappelijke relevantie van Shell dreigt te verdwijnen. Jammer, want Shell heeft decennia gebruik kunnen maken van een buitengewoon interessant investeringsklimaat op kosten van de maatschappij. Tijd om iets terug te doen. De miljarden van Shell kan de NS namelijk goed gebruiken.

Niet om extra camera’s te plaatsen of de aanschaf van bodycams. Meer camera’s maken een station niet veiliger. Wel toezicht en hulp. Investeer in meer dan voldoende stewards en stewardessen, gastvrouwen en -heren. Aantrekkelijk gekleed en aanspreekbaar en behulpzaam. Flanerend over de perrons en toegankelijk. Wat die perrons betreft, zet eens wat groens neer! Grote plantenbanken met mooie groene planten. Fruitbomen hier en daar. Als reiziger je eigen appeltje plukken. Ook dit zijn mitigerende maatregelen dat het risico op onveilige situaties verkleint.

Misschien kan de NS meteen de treinen weer langer maken zodat mensen zich niet als sardientjes in blik door de trein manoeuvreren. Daar krijgt iedereen een kort lontje van. Zorg ook gewoon voor toegankelijke toiletten met een toiletmevrouw of meneer. Die betaalde toiletten zijn echt armoe.

En passant moet de NS heel goedkoop worden. Suggestie: € 50,- voor een maandabonnement of € 10,- voor een dagpas. Dat haalt heel veel mensen uit de auto.

Shell moet stoppen met haar weinig zeggende groene ambities en dat geld rechtstreeks overmaken aan de NS. Zo haal je mensen uit de auto en dring je het brandstofverbruik flink terug. Shell kan blijven doen wat ze goed kan, brandstof maken. Alleen telkens een beetje minder en zo heeft Shell nog even tijd zichzelf te blijven en zich opnieuw uit te vinden. Heel ingewikkeld kan dat laatste niet zijn. Shell maakt transport mogelijk. De NS doet dat gewoon.

De blauwe NS wordt in de toekomst misschien wel rood.

Wouter Koolmees en Frans Everts moeten de koppen bij elkaar steken. Als is het maar voor een hersenspinsel die mogelijk een nieuwe beloning oplevert.

Wat Shell voor de NS kan betekenen en voor de maatschappij

Waterschap Rijn en IJssel kiest weer voor LEAM

Waterschap Rijn en IJssel zorgt voor het water in de Achterhoek, Liemers, Veluwe en een stukje van Overijssel. Veilig, schoon, niet te droog en niet te nat. Dat doen ze door de dijken te beheren en rioolwater te zuiveren. Ook zorgen ze voor goed en voldoende, schoon water in de beken, sloten en rivieren.

Voor de zomer heeft LEAM het Plan van Aanpak “Slim Bouwen” opgeleverd bij waterschap Rijn en IJssel. Een PvA om assetmanagement als structuuraanpak handen en voeten te geven. Hier kwamen schrijven, verbindingen, ontwikkelingen, visualisaties en planning bij elkaar.

De aanbevelingen in dit plan zijn nu overgenomen en gegund aan LEAM om hier invulling aan te geven voor de (afval)waterketen en waar mogelijk het hele waterschap.

De (afval)waterketen is flink in beweging. Waar het waterschap jaren geleden hoofdzakelijk bezig was met het zuiveren van afvalwater, is het werk verrijkt met het produceren van grondstoffen, energie en water op maat. In het werk zoekt het waterschap de juiste balans tussen instandhouding van de assets, uitbreiding of nieuwbouw om te voldoen aan de wettelijke opgaven en maatschappelijke uitdagingen. Asset management biedt in dit proces de handvatten om te komen tot transparante keuzes en te sturen op de meeste waarde voor het waterschap én de omgeving.

Als senior specialist assetmanagement mag ik de verdere implementatie van de structuuraanpak voor asset management faciliteren en inhoudelijk vormgeven. Dit doe ik niet alleen, maar samen met een projectleider en vele andere medewerkers. Vaak vanuit huis en af en toe op locatie in Doetinchem.

De focus zal liggen op o.a. een strategisch asset management plan, het bedrijfswaardenmodel en risicomatrix en de invulling hiervan met risicomanagement.

Een heel leuke en uitdagende opdracht. Gaaf dat waterschap Rijn en IJssel weer kiest voor LEAM.

Grondstoffenfabriek
Grondstoffenfabriek Waterschap Rijn en IJssel; foto Schoots Architecten