De schaamte van de assetmanager

Een coronabesmetting bezien vanuit een assetmanagement model roept vragen op die leiden tot onbegrip, emotie, beschouwing, schaamte en een stemkeuze.

Een assetmanager kan pas goed zijn werk doen als hij beschikt over de juiste informatie. Wanneer de juiste informatie niet voor handen is – een veel voorkomende situatie – kan de assetmanager met de juiste tools toch goede afwegingen maken onder onzekerheid. En daarmee kunnen ook betrouwbare adviezen worden verstrekt. Over risico’s, maatregelen en de consequenties van beide.

Nieuw experiment

In dit gedachtenexperiment wordt het bovenstaande geprojecteerd op het risico van een Corona besmetting. En omdat het een experiment is in de lijn van eerdere gedachte-experimenten kan ik er niet omheen om de maatschappelijke waarden uit eerdere artikelen als uitgangspunt te nemen. Immers, een assetmanager kan het afwegen van risico’s niet telkens tegen een andere maatlat houden.

Wanneer een assetmanager een risico identificeert zal hij of zij een zo goed mogelijke inschatting maken van de effecten op verschillende (maatschappelijke) waarden. In combinatie met de kans van voorkomen kan het risico worden ingedeeld in een klasse, bijvoorbeeld: verwaarloosbaar, laag, middelmatig of misschien wel ontoelaatbaar. Risico’s die in een ongewenste klasse vallen krijgen de volle aandacht. Er worden maatregelen bedacht om deze risico’s terug te brengen naar een aanvaardbare klasse. Dit is het mitigeren van risico’s. De kunst is om maatregelen te bedenken die het risico mitigeren zonder dat er nieuwe risico’s worden geïntroduceerd op de overige waarden. Er wordt dus gestreefd naar een gebalanceerde situatie waarbinnen een evenredige verdeling is tussen alle (maatschappelijke) waarden.

Bij het bedenken van maatregelen is het de kunst deze balans zo min mogelijk te verstoren. Wordt deze balans wel verstoord, dan is er veelal sprake van een reactieve beheersing wat inhoud dat er reactief wordt gereageerd op één enkele waarde. De focus is in dit gedachte-experiment, net als in werkelijkheid, volledig verschoven naar de maatschappelijke waarde (volks)gezondheid. Met het gevaar dat mitigerende maatregelen de andere waarden nog verder onder druk zetten. Het risico op een corona besmetting laat dat goed zien in een model.

Coronabesmetting in een risicomodel
Besmetting Corona weergegeven in een bow-tie diagram

Het model is een vorm om oorzaak en gevolg weer te geven. In het midden staat het risico benoemd. Aan de linkerkant vinden we de oorzaken (blauwe vlakken) en uiteindelijk een grondoorzaak (beige vlakken). Aan de rechterkant vinden we de gevolgen (blauwe vlakken) en aan welke maatschappelijke waarden deze gevolgen raken voor het betreffende risico. De rode dikke pijlen geven de meest waarschijnlijke oorzaken en gevolgen aan. De groene vlaggen staan symbool voor de mitigerende maatregelen.

De dominante lijn

Volgen we de rode pijlen (dominante lijn) dan zien we dat de grondoorzaak ligt in de globalisering. Met onze manier van leven hebben wij als mensheid snelwegen aangelegd voor virussen om zich te verspreiden. Al heel lang wordt hiervoor gewaarschuwd en eens in de zoveel tijd duikt er een nieuw virus op. Sars, Mers, Creutzfeld Jakob, etc. In dit geval Covid-19. Mensen kunnen besmet raken en aangezien het virus een overdracht kent kan het virus zich verspreiden. De dominante lijn is via de lucht. De microdruppels die wij uitademen worden via de lucht verspreidt. Deze aerosolen ademen wij in en afhankelijk van hoe lang, hoeveel en de eigen (opgebouwde) weerstand bepaalt of wij ook besmet worden met het virus. Schattingen over de rol van aerosolen lopen uiteen, maar dat het de dominante factor is kan niet meer worden ontkend. Sterker, de sneltest om Corona op te sporen is een ademtest.

Veruit de meeste mensen die besmet zijn met corona merken hier niets van. Zij hebben geen symptomen. Er is dan ook geen aanleiding om jezelf te laten testen. Het wel of niet hebben van symptomen heeft in alle gevallen een effect op de volksgezondheid. En niets anders dan dat. Het risico op een corona besmetting raakt alleen de waarde volksgezondheid. De andere waarden worden er niet door aangetast.

Mitigerende maatregelen

Dat de maatregelen wel de andere waarden aantasten is ook zonder dit gedachte-experiment duidelijk. Ondernemers worden allemaal geraakt, uitgezonderd de happy few en vooral de grote online spelers profiteren maximaal van de gedwongen winkelsluiting. In het risicomodel staan de groene vlaggen voor de maatregelen die zijn genomen. Een assetmanager komt met maatregelen die het risico mitigeren. En het valt niet te ontkennen dat de huidige maatregelen het risico op besmetting positief beïnvloeden. Daarbij weten we echter niet hoe de maatregelen dat afzonderlijk doen. Dat de maatregelen een enorme impact hebben op de overige waarden betekent dat er nieuwe risico’s worden geïntroduceerd. Daarmee staan de maatregelen per definitie onder druk. Vanuit een bredere context zouden deze maatregelen (vanuit een assetmanagement perspectief) nooit geadviseerd worden met de informatie die vandaag de dag voorhanden is.

Preventieve zorg

Aangezien het virus zich voornamelijk via de lucht verspreid is het houden van afstand, het dragen van een mondmasker en een grondig hygiëne-beleid uiterst discutabel. Het is al veel langer bekend dat overmatige hygiëne leidt tot een toename van allergieën bij kinderen. Ons lichaam is een ingenieus systeem dat in staat is schadelijke invloeden van buitenaf te neutraliseren en ongedaan te maken. En mocht er toch een besmetting ontstaan, dan is het helend vermogen van ons lichaam een groot wonder. Dat kan ons lichaam alleen als het blijvend wordt blootgesteld aan indringers. Via de huid, mond of lucht.

Wanneer we ons te lang afsluiten/afschermen voor deze invloeden van buitenaf, zullen we na het opheffen van deze afscherming vermoedelijk meer ziek worden. Met als gevolg een toenemende druk op de zorg. Ons zorgsysteem is heer en meester in het bestrijden van de gevolgen van ziekte. Jammer genoeg is preventie van zorg geen in het oog springende eigenschap.

Door gezond eten en leven kan veel ellende worden voorkomen. Preventieve zorg zou het actief begeleiden kunnen zijn van die groepen mensen voor wie gezond eten en leven om welke reden dan ook moeilijk haalbaar is. Denk bijvoorbeeld aan medelanders die jarenlang onterecht op de zwarte lijst van de fiscus stonden.

Vaccineren

Helaas is het met corona zo dat er nog maar één weg wordt gezien uit de maatregelen die – alom onderkent – een catastrofale schade aan het veroorzaken is. Vaccineren! Er is een blind vertrouwen gecreëerd vanuit de overheid en media dat als er maar genoeg mensen zijn gevaccineerd het virus wordt bedwongen. Net als met de griep! Omdat dit een gedachte-experiment is kan ik ronduit stellen dat dit een onzinnige redenering is. Corona is hier, net als de griep, en gaat niet meer weg. Het virus muteert continu tot nieuwe varianten en doet dat maar om één reden: overleven.

Nu wordt er gesproken over de Britse variant die 30% besmettelijker is. Paradoxaal genoeg zou dit zomaar een gevolg kunnen zijn van de maatregelen die zijn genomen om het virus in te dammen. De angst is dat de Britse variant de dominante variant wordt. Vast lijkt te staan dat we dit jaar geen last hebben van griep. Dit luchtwegvirus is voor nu verdrongen. Of deze Britse variant of welke variant dan ook, een ernstiger ziekteverloop kent is (nog) niet duidelijk. Maar stel dat dit zo is, rechtvaardigt dat het in stand houden van de maatregelen?

Risico is emotie

Wel wanneer de stelling is dat er geen mensen vroegtijdig mogen overlijden met Corona. Een assetmanager mag echter niet sturen op deze emotie. Hij/zij moet zorgen voor de balans door aandacht te hebben voor alle waarden. De assetmanager kijkt naar de mate waarin een organisatie – of in dit experiment een hele natie – hinder ondervindt van het overlijden van mensen. Het dilemma is dat de natie geen hinder ervaart van de oversterfte op zichzelf, maar juist snoeihard geraakt wordt door de maatregelen om de oversterfte te beteugelen.

Met de informatie die vandaag de dag beschikbaar is komt echter een beeld naar voren dat mensen die overlijden met Corona nagenoeg allemaal onderliggende klachten hadden. Door te stellen dat deze mensen zijn overleden aan Corona is misleidend. Misschien zelfs ethisch onverantwoord. Buiten kijf staat dat het uiterst verdrietig is om diegene die je lief hebt te verliezen.

Feitenrapport

Als een assetmanager een risico onderkent zal hij/zij zo goed mogelijk willen onderbouwen of dit risico acceptabel is of dat er maatregelen nodig zijn. Daarvoor wordt een feitenrapport opgesteld. Hoe hoger de kwaliteit van de voorhanden informatie hoe beter een risico in kaart kan worden gebracht.

Enkele beschouwingen

De griepepidemie van 2017/2018 was heftig. Er was sprake van een oversterfte van ruim 9.000 mensen. Dit in een periode van 18 weken. Er stierven voornamelijk mensen van 75 jaar en ouder. Toch was er gedurende een aantal weken ook een hoger sterfte onder mensen van 55 jaar en ouder.

Het oversterftecijfer in 2020 tot vandaag is iets meer dan 14.000 mensen. De periode is bijna een jaar. De mensen die overlijden zijn in de meeste gevallen ouder dan 70 jaar. In tegenstelling tot de jaarlijks terugkerende griep zijn er steeds strengere maatregelen genomen om de oversterfte te beperken. Zonder maatregelen zou de oversterfte veel hoger zijn. Al is dat laatste allerminst zeker. In Zweden zijn de sterftecijfers niet beter dan in Nederland, maar ook niet veel slechter, terwijl scholen, restaurants en winkels gewoon open zijn. Het zijn vooral de oudere mensen die zich meer hebben afgezonderd omdat zij, net als in Nederland de kwetsbare groep is. De uitzonderingen domineren het nieuws.

Officiële cijfers melden dat er in Nederland nu meer dan een miljoen mensen een Corona besmetting hebben gehad. Maar omdat het testen laat op gang is gekomen en mensen zonder klachten ook besmet kunnen zijn geweest is het aannemelijk dat er zeker twee miljoen en mogelijk zelfs drie miljoen mensen een besmetting achter de rug hebben.

Klimaat

Een ander risico dat eveneens een impact heeft op de waarde (volks)gezondheid is de stijgende temperatuur op aarde als gevolg van klimaatverandering. Een assetmanager heeft altijd te maken met meerdere risico’s en heeft als uitdaging de uitgaven zo te verdelen dat er per geïnvesteerde euro zo veel mogelijk risico wordt gereduceerd.

In 2020 zijn er 50 miljoen mensen wereldwijd getroffen door de gevolgen van klimaatverandering als stormen, overstromingen en rampen. 93 in totaal. De komende jaren zal dit explosief toenemen. De initiatieven die er genomen worden om de CO2 uitstoot terug te dringen zijn te laat gestart. De online klimaattop van 24 en 25 januari ging in essentie dan niet meer over het nemen van maatregelen om de CO2 hoeveelheid terug te dringen (kans bestrijdende maatregelen), maar over adaptatie (gevolg bestrijdende maatregelen).

Dat de temperatuur stijgt en dat dit ongekende schade en kosten met zich meebrengt wordt erkend. Adaptatie gaat over het kunnen omgaan met deze verandering. De risico’s die voortkomen uit klimaatverandering zijn vele malen ernstiger voor de (volks)gezondheid dan een Corona besmetting. Daarbij raken deze risico’s alle waarden zoals je kunt lezen in de klimaat-risicomatrix. Nederland zou er 3 miljard per jaar voor moeten uittrekken. Een schijntje van de maatschappelijke schade die inmiddels is aangericht, ondanks de tientallen miljarden die geïnvesteerd zijn om de schade te verzachten.

Wakker dier

In 2020 stierven naar schatting 29,5 miljoen dieren vroegtijdig in de stal of op transport. Dit blijkt uit onderzoek van Wakker Dier. Verreweg de meeste dieren bezweken in de stal aan ziektes of ernstige verzwakking. Het moge duidelijk zijn dat miljoenen dieren creperen van ellende. Tel daarbij op de dieren die geslacht worden voor consumptie en dat is het beeld compleet. Afgezet tegen een oversterfte van 14.000 mensen aan Corona iets om ons voor te schamen. De link met Corona zit in de werkelijke oorzaak ervan zoals we zien in het risicomodel. Onze manier van leven heeft letterlijk een snelweg aangelegd voor de verspreiding van virussen. Consumentisme en dieet zijn bepalend voor onze gezondheid. Om ons preventief te beschermen is het consumeren van vlees in de hoeveelheid zoals dat nu gebeurd, niet de meest gunstige bijdrage aan het immuunsysteem.

Adaptatie

Zoals er gesproken wordt over klimaat adaptatie, zo dient er gesproken te worden over de adaptatie van Corona. Corona is onderdeel van ons leven, net zoals de griep. En naarmate de leeftijd toeneemt, neemt – in combinatie met een ongezonde levensstijl – de kans op ernstige complicaties en zelfs overlijden toe. Maar Corona is geen killervirus. Die angst was een jaar geleden misschien gerechtvaardigd. De maatregelen van nu hebben hun oorsprong van toen, ware het niet dat ze in de loop van de tijd verder zijn aangescherpt.

De kunst van Kaizen

Toch als je in dit gedachte-experiment terug gaat naar de tijd voor Corona dan is het niet voor te stellen dat het pakket aan maatregelen zoals we dat nu kennen werkelijkheid is geworden. Als er een jaar geleden van de ene dag op de andere was gezegd dat je slechts één bezoeker mocht ontvangen, dat je afstand moest houden, je gezicht moest bedekken, het openbare leven werd platgelegd, je dringend werd geadviseerd een corona melder te downloaden, je werd onderworpen aan een testregime, jezelf minimaal vijf dagen moest opsluiten bij een snotneus, je na 21:00 uur niet meer de straat op mocht, thuiswerken de norm is en dat scholen gesloten zouden worden dan had je op zijn minst ontzettend boos geworden. Zeker als het niet naleven van dit alles jou flinke boetes zou kunnen opleveren.

Je zou schreeuwen van de daken! Roeptoeteren dat we onderdrukt worden door een totalitair regime. Onze – door activisten bevochten – vrijheden worden afgepakt. Je zou de straat op gaan en onderdeel zijn van het grootste protest in de Nederlandse geschiedenis. Met rellen en plunderingen tot gevolg als zou blijken dat jij en jouw medelanders niet werden gehoord maar juist onderdrukt.

Stapsgewijs

De waarheid is dat dit niet is gebeurt. Dit komt door de kunst van Kaizen. Kaizen is een methode om stapsgewijs kleine veranderingen door te voeren die op zichzelf tot weinig weerstand leiden. Al die stapjes bij elkaar zou echter op grote weerstand stuiten. Stapsgewijze verandering heeft het afgelopen jaar keer op keer plaatsgevonden. Ondertussen zijn de rechten van jou en mij verder ingeperkt en dat niet alleen. Met een andere blik op deze gebeurtenissen, een andere mening of blijk geeft van een vorm van activisme, zorgt voor terechtwijzing door je medelanders. Er is een samenleving gecreëerd waarin mensen elkaar controleren en terecht wijzen.

Het gaat zelf zo ver, dat de kans op privileges toeneemt als kan worden aangetoond dat je bent gevaccineerd. De heilige graal die, zoals eerder spottend gezegd, ook de griep eronder heeft gekregen. Een tweedeling tussen wel en niet gevaccineerden. Het enige dat ontbreekt is een zichtbaar merkteken dat de ene soort van de ander onderscheidt. Ik hoopte lange tijd dat iedereen dit zou doorzien, maar angst vertroebelt de blik. Risico is emotie!

rellen

Toch is er een steeds grotere gemêleerde groep die een tegengeluid laat horen. Of voelen. De avondklok heeft de eerste dagen na invoering gezorgd voor rellen en plundering. Eigenlijk wat u en ik waarschijnlijk deels ook gedaan zouden hebben als de kunst van Kaizen niet was toegepast. De avondklok was de bekende druppel voor vele jongeren en jong volwassenen. Puberbreinen die per definitie onnavolgbaar zijn zochten een uitlaatklep zonder zicht te hebben op de consequenties. Ondernemers die geen kant meer op kunnen en financieel aan de afgrond staan en in een uiterste wanhoopsdaad schreeuwen om aandacht. Of om gewoon weer even ergens bij te horen.

Dat de rellen en plunderingen op zichzelf verwerpelijk zijn plus dat er mede lotgenoten extra worden gedupeerd maakt de rellen buitengewoon onhandig. Vanuit de politiek kwamen harde woorden van afkeur, terrorisme, asociaal gedrag, etc. Zelfs het woord schaamte is uitgesproken. Schaamte voor dat deze mensen zich Nederlander mogen noemen. De sociologische vraag – waarom liep de emmer eigenlijk vol – is er één waar geen ruimte voor is. Hard aanpakken dat tuig! Jammer, want ondanks dat het afkeuren van de daad volkomen terecht is, zou het sieren om ook enige vorm van begrip te tonen en de hand in eigen boezem te steken van een jarenlang kapitalistisch en liberaal beleid met een heilig geloof in economische groei. Wat de ongelijkheid enkel heeft uitvergroot. De Coronacrisis heeft dit en meer systeemfouten pijnlijk bloot gelegd.

Slappe hap!

De schaamte voor de medemens komt vast niet van gezinnen die op driehoog op 60 vierkante meter met 5 personen al maanden op elkaar zitten geplakt zonder ruimte en middelen om fatsoenlijk onderwijs op afstand te volgen. Ze komt van mensen met privileges waar de relschoppers enkel van kunnen dromen. Mensen die nauwelijks geraakt worden door Corona, thuis voldoende ruimte hebben en makkelijk naar buiten kunnen. De schaamte is niet bewust, maar gaat samen met een blinde vlek. Een vlek waar onze minister president niets van wil weten. Dat is makkelijker dan verantwoordelijkheid nemen. Vasthouden aan een koers die voor niemand op korte en lange termijn goed is – enkele uitzonderingen daargelaten – en zelfs destructief uitwerkt. Ook dat is weglopen van een bredere verantwoordelijkheid dan het voorkomen van een overbelast zorgsysteem. Een zorgsysteem dat in de twintig jaar daarvoor continu is uitgekleed en “efficiënter” gemaakt. Slappe hap!

Uit het experiment

Stap ik uit het gedachte-experiment dan merk ik dat ik schaamte voel. Schaamte voor het niet kunnen laten doordringen van een bredere context. Corona is vervelend. Soms vervelender dan een flinke griep. Vanuit het assetmanagement perspectief snap ik de maatregelen van een jaar geleden. Maar het aanscherpen vandaag de dag gaat mijn begrip te boven. Helemaal als ik constateer dat wij als mensheid hard op weg zijn onszelf en het grootste deel van het leven op aarde uit te roeien. Het tij keren is bijna niet meer mogelijk. Veel zal afhangen van politieke keuzes in dit decennium. Onze invloed hierop is beperkt tot klein en groot activisme. En door het stemhokje.

Wat ik zelf ga stemmen op 17 maart? Partij voor de Dieren, de enige partij die snapt dat groei geen antwoord is. Zij kijken voorbij Corona naar de economie en de wereld met slechts één vraag: “Hoe overleven wij onszelf?”

Bronnen

https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/grafieken

https://coronadashboard.rijksoverheid.nl

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/02/02/de-coronapatient-sterft-vooral-aan-binnenvet-a4030228

https://www.groene.nl/artikel/de-klimaatcrisis-is-het-verhaal-van-deze-tijd

https://www.ftm.nl/artikelen/britse-variant-covid?&utm_source=linkedIn&utm_medium=social&utm_campaign=BritseCovid

https://www.humo.be/nieuws/de-coronacrisis-is-niet-zomaar-uit-de-lucht-komen-vallen-wij-hebben-de-snelwegen-voor-het-virus-zelf-aangelegd~b24e4263/

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/relschoppers-alleen-maar-veroordelen-maskeert-het-bredere-onbehagen-tegen-coronamaatregelen~b65dd864/

https://leam.nu/wp-content/uploads/2020/10/maatschappelijke-waarden.jpg

https://www.partijvoordedieren.nl

https://www.wakkerdier.nl/persberichten/bijna-30-miljoen-staldoden-in-2020/

https://nos.nl/artikel/2335473-planbureau-klimaat-en-energiebeleid-kost-3-miljard-euro-per-jaar.html

Een basisinkomen als assetmanagement beheermaatregel?

Stel je voor dat jij jezelf volledig vrij zou voelen in het maken van jouw (maatschappelijke) keuzes. Dat je precies dat werk kon doen waar jij je gelukkig bij voelt. Dat je op jouw manier bijdraagt aan de samenleving en dat jij je daardoor gewaardeerd en nuttig voelt! Is het basisinkomen voor iedereen een goede beheermaatregel om maatschappelijke waarde toe te voegen?

Tijd voor een nieuw gedachte-experiment waarbij een maatschappelijk thema door een assetmanagementbril wordt bekeken. Om te bepalen of een keuze (beheermaatregel) goed is of niet moeten we deze kunnen afwegen. Daarvoor is een kader nodig met maatschappelijke waarden. De onderstaande waarden zijn net als in het vorige gedachte-experiment logischerwijs nog steeds het uitgangspunt.

Het risico dat in dit artikel wordt behandeld is “Inwoners Ongelijkheid!”

Figuur 1: Maatschappelijke waarden (wat vindt Nederland belangrijk?)
Complex

Voordat ik de diepte induik, eerst een relativerende opmerking over het begrip risico. Risico wordt gedefinieerd als kans x effect en gaat dus over gebeurtenissen. Voor een potentiële onwenselijke gebeurtenis kunnen proactief maatregelen worden genomen. Deze maatregelen hebben tot doel het potentiële risico te verminderen of op te heffen. Dat gebeurt alleen wanneer de maatregel de invloed op de maatschappelijke waarde verbeterd.  

Het risico “Inwoners Ongelijkheid” is daarmee strikt genomen geen gebeurtenis maar een fenomeen dat zich al over enkele decennia manifesteert en waarvoor al meerdere maatregelen zijn en worden genomen.

Een methode om een risico te modelleren is de bow-tie methode. Het is een oorzaak/ gevolg analyse. De uitdaging is om in een risicoanalyse de kern te raken en de onderlinge verbanden inzichtelijk te maken.

Een fenomeen als inwoners ongelijkheid blijkt complex. De verbindingen zijn overal aanwezig. Voor dit gedachte-experiment is de modellering zelf waardevol. Doordat onderlinge verbanden zichtbaar worden ontstaat er een beeld dat vragen en nieuwsgierigheid oproept.

model

Inwoners ongelijkheid als model. Links de oorzaken, rechts de gevolgen en aan welke maatschappelijke waarden dat raakt. Klik op de afbeelding om deze te openen.

Figuur 2; Bow-tie analyse van het risico “inwoners ongelijkheid”
Gevolgen

De gevolgen van inwoners ongelijkheid zijn het meest eenvoudig toe te lichten. Veel onderzoek is gedaan naar inwoners ongelijkheid en hoe dit een maatschappij kan ontwrichten. Niet gelijk zijn gaat in essentie over een inwendig oordeel van deugen en niet deugen. Dit zijn polariserende oordelen die we uiteindelijk dagelijks terug zien in het nieuws, ons gedrag en onze (politieke) keuzes. Inwoners ongelijkheid leidt altijd – niet verrassend – tot een aantasting van alle maatschappelijke waarden. De uiting van inwoners ongelijkheid is wantrouwen. De uitdaging waar de maatschappij voor staat is het keren van de trend van groeiende ongelijkheid, om zo de basis voor vertrouwen en een florerende samenleving te versterken. In het model zien we nadelige gevolgen voor de gezondheid (mentaal en fysiek), instabiliteit wat leidt tot onrust en geweld en een oneerlijke verdeling van hulpbronnen dat zich uit in sociale mobiliteit en de kwaliteit van huisvesting. Deze gevolgen beïnvloeden de maatschappelijke waarden met een negatieve trend.

Oorzaken

De oorzaken van inwoners ongelijkheid zijn lastiger te doorgronden. In het model heb ik vier grondoorzaken weergegeven. Toegenomen welvaart in de 20e eeuw, marktwerking, verzorgingsstaat en (etnische) achtergrond. Inwoners ongelijkheid is overigens niet hetzelfde als inkomensongelijkheid. Bovendien is er in de basis niet veel mis met inkomensongelijkheid, mits de start maar hetzelfde is en ook mensen die het minder hebben er nog steeds op vooruit gaan. De mate waarin de maatschappij kansen en ondersteuning biedt is helaas niet voor iedereen gelijk. Bij het spel Monopoly heeft iedere deelnemer gelijke rechten en gelijke kansen. Wanneer je langs start komt krijg je € 200,- en dat geldt voor iedereen, ongeacht iemands positie, rijkdom, huizenbezit en de hoeveelheid beurten iemand in de gevangenis heeft gezeten. Bovendien heeft iedereen die op een bepaalde straat terecht komt het recht om deze te kopen. Het is geen verplichting, maar een vrije keuze. Strategie, persoonlijke keuze, inzicht en de kosten bepalen meestal de beslissing. Gedurende het spel leiden dergelijke keuzes ertoe dat er ongelijkheid ontstaat in het bezit van de spelers.

Dat er onvrede heerst bij inwoners in Nederland heeft voor een belangrijk deel te maken met een ongelijke start en kansen voor mensen. Onze afkomst, seksuele voorkeur, uiterlijk, handicap, geloof, naam, etc. zijn maar al te vaak beperkende factoren voor gelijke kansen. De ongemakkelijke waarheid is echter dat dit gezien mag worden als discriminatie of zelfs racisme. Het wordt nog ongemakkelijker wanneer we beseffen dat deze patronen zo zijn ingesleten dat we er blind voor geworden zijn.

Dat ongemakkelijke principe zien we ook terug bij de verzorgingsstaat. De verzorgingsstaat is een liberaal en progressief beginsel van gelijke kansen en heeft ons veel gebracht. Het heeft tot de jaren 80 geleid tot vermindering van ongelijkheid in bijvoorbeeld inkomen, beter onderwijs en rechtsgelijkheid. Echter heeft de invoering ook geleid tot het instandhouden van oude macht- en politieke structuren en heeft het nieuwe ongelijkheden voortgebracht. Dit zien we terug in arbeidsmogelijkheden, toegang tot diensten, benutting van rechten en verwaarlozing van plichten zoals het betalen van belasting.

Er schuilt enige ironie in de toegenomen welvaart van in de 20e eeuw. Het heeft gezorgd voor enorme technologische ontwikkelingen en daarmee flinke economische groei. Het heeft er ook voor gezorgd dat inwoners beter voor zichtzelf konden zorgen. Het individu is tegenwoordig belangrijker dan ooit. En deze individualisering heeft ons veel gebracht in de wijze waarop mensen zich uitten en voor zichzelf opkomen. Emancipatie van de vrouw, de LHBT beweging en de racisme discussie zijn voorbeelden. Mensen zoeken naar zingeving in hun bestaan vanuit hun eigen identiteit. De eigenwaarde wordt niet langer onderdrukt, maar schreeuwt om gezien te worden. Er is daarmee een enorme druk ontstaan op eigenwaarde en het maken van eigen keuzes. Maar dat er (nog) geen balans is, moge duidelijk zijn. De maatschappij en hoe deze functioneert is systemisch ziek en maakt mensen ziek. Economische groei vertaalt in systemen en cijfers zijn belangrijker geworden dan mensen. Een systeem dat draait om geld, rendement en efficiency. Willen we dit systeem veranderen dan valt er heel wat te overwinnen. Niet in de minste plaats onze eigen overtuigingen.

basisinkomen als beheermaatregel

Een radicale verandering is het veelbesproken basisinkomen. De hang naar eigenwaarde en keuzevrijheid bij het vervullen van eigen dromen maken het nagenoeg ondenkbaar dat het basisinkomen er uiteindelijk niet gaat komen. Er is in de geschiedenis al veel geëxperimenteerd met het basisinkomen. Rutger Bregman, heeft grondig onderzoek gedaan naar het basisinkomen en dit in een historisch perspectief geplaatst. Bottomline, het basisinkomen is geen nieuw idee. Zo heeft Amerika onder president Nixon bijna het basisinkomen ingevoerd. Het is uiteindelijk gesneuveld doordat de democraten er niet mee konden instemmen. Het basisinkomen was niet hoog genoeg. Hoe anders zou de wereld er vandaag uit hebben kunnen zien?

Vanuit onze overtuigingen (of in ieder geval de overtuiging van velen) heerst een dwangmatige regel dat iedereen moet werken voor zijn geld. En mensen die geen geld hebben, werken niet hard genoeg, zijn luie donders of zijn gewoon dom. Een hardnekkig misverstand! Mensen die arm zijn, zijn niet dom, maar hebben een gebrek aan geld. Het gebrek aan geld maakt dat mensen andere (in vele ogen domme) keuzes maken. Net zoals een assetmanager andere keuzes gaat maken als er weinig geld beschikbaar is voor het nemen van maatregelen. Dat zijn geen domme keuzes, maar keuzes die passen in de context waarin die keuzes moeten worden genomen.

Waarom een basisinkomen?

Veel mensen zit vast in hun baan. Schattingen lopen uiteen van 20-40%! Er zijn zelfs mensen die zeker weten dat hun werk niets bijdraagt. Soms gaan de werkzaamheden in tegen al hun principes. Het is werk dat, als het niet zou worden gedaan, door niemand wordt gemist. Dit soort banen wordt ook wel “bullshitbanen” genoemd. Het was de Amerikaanse antropoloog David Graeber die het fenomeen introduceerde. Het beeld dat hij schetst, verklaart een hoop hedendaagse fenomenen die we ook terugzien in de risicomodellering in figuur 2. De almaar uitdijende bureaucratie in bedrijven, bijvoorbeeld, waar niets of niemand effectiever of productiever van wordt. Ondanks dat mensen zich vast voelen zitten in hun baan, zijn er weinig tot geen prikkels om deze te verlaten. Uiteindelijk geeft de baan zekerheid en onbevredigende maar bekende zekerheid is vaak nog altijd comfortabeler dan onbekende onzekerheid. De rekening moet immers worden betaald. We zijn kennelijk zo rijk, dat deze banen zonder problemen in stand kunnen worden gehouden.

Het cruciale werk wordt gedaan in de zorg, op straat, in het onderwijs, de schoonmaak, etc. Dergelijk werk wordt maatschappelijk ondergewaardeerd en onderbetaald. Ten opzichte van de geïnvesteerde euro’s leveren deze banen echter meer op dan ze kosten. Het werk zorgt voor de grootste bijdrage aan de maatschappelijke waarden Sociale samenhang, Veiligheid en Welzijn en (volks) gezondheid. Heel veel nuttig en belangrijk werk is bovendien vrijwilligerswerk en dus onbetaald. Bij het wegvallen van dit werk stort het land in. De inregeling van werk en wat werk inhoud is dus een fundamentele vraag die we ons zouden moeten stellen. Het zou een uitdagend politiek debat worden.

Een basisinkomen geeft iedereen de kans om zelf te kiezen waar hij of zij gelukkig van wordt. Daarmee kunnen we als maatschappij opnieuw uitvinden wat werk zinvol maakt of niet. Het is immers op zich opmerkelijk te noemen dat mensen die hun eigen weg kiezen en hun hart volgen worden gezien als dapper. Ze worden met veel respect nagekeken. Ook met scepsis. Je geeft toch zeker je zekerheden niet op? Het geeft aan dat we massaal gevangen zitten in het keurslijf van een maatschappij dat pretendeert dat we volledig vrij zijn in onze keuzes en ons handelen.

Met een basisinkomen geven we de inkomenszekerheid niet meer op. Het neemt de inkomens ongelijkheid niet weg, maar het zorgt er wel voor dat iedereen eenzelfde uitgangspunt heeft, net als bij Monopoly. Daarbij dient het basisinkomen onvoorwaardelijk te zijn. Voor altijd, voor iedereen.

Tegenwerpingen

Een basisinkomen voor iedereen. Voor velen blijft dat vloeken in de kerk. Oude dogma’s en overtuigingen dat je moet werken voor geld zijn nog volop aanwezig. De paradox is dat je niet zou moeten werken voor je geld, maar doordat er geld is kan nuttig werk worden gedaan. Werk dat bijdraagt aan een prettiger maatschappij waarin mensen zinvol werk kunnen doen en daardoor gelukkiger en gezonder zijn. Uiteindelijk wil iedereen (arm of rijk) zich nuttig kunnen maken in een maatschappij en iets betekenen voor die maatschappij. Niemand wil wegkwijnen door werkeloosheid. Of in een bullshitbaan.

Tegenstanders noemen een basisinkomen een onbetaalbare linkse utopie. Berekeningen laten het tegendeel zien. We zijn zo rijk dat we een basisinkomen prima kunnen veroorloven. Net zo goed als we bullshitbanen in stand kunnen houden. Een flink deel van het bureaucratische belastingstelsel kan worden opgedoekt. Een onvoorwaardelijk basis inkomen vervangt toeslagen, uitkeringen en kwijtscheldingen. Dat levert enorme besparingen op. Het staat bovendien vast dat het maken van eigen keuzes en het vinden van zingeving mensen gezonder maakt. De zorgkosten kunnen dus ook omlaag.  

Een basisinkomen leidt tot meer bewustzijn van ons bestaan, namelijk weten welke waarde jij toevoegt voor de maatschappij en voor jezelf. Doen waar je blij van wordt in plaats van onderdeel uitmaken van een competitie de beste te zijn qua inkomen, succes, aanzien en status. Wanneer je doet waar jij blij van wordt ben je ook beter in staat om contact te maken met jezelf. Waardoor je beter voor jezelf gaat zorgen en ook beter voor elkaar gaat zorgen. De vraag die je daarbij kan stellen is: “zorgt een basisinkomen voor een dieper bewustzijn naar mijzelf en mijn omgeving waardoor er ruimte ontstaat om bij te dragen aan datgene wat echt belangrijk is? Het antwoord op die vraag lijkt bevestigend te zijn.

Door een basisinkomen stijgt de koopkracht en wordt er meer geconsumeerd. Dit is goed voor de economie. Maar tegelijkertijd is consumentisme misschien wel de grootste vervuiler van onze planeet. Toenemend consumentisme als effect van het basisinkomen staat op gespannen voet met het behalen van de klimaatdoelen. Of zorgt het juist voor meer bestaansbewustzijn zoals hierboven beschreven. Steeds meer mensen volgen een vegetarische of veganistische leefwijze. Consumeren op een andere manier, doen vaker aan hergebruik en willen bijdragen aan een duurzamere wereld. Bestaansbewustzijn en voelen wat werkelijk belangrijk is zou dit mogelijke consumentisme direct weer teniet kunnen doen. Maar dat kan natuurlijk ook wishful thinking zijn.

Van een dalende naar een stijgende trend

De beheermaatregel basisinkomen gaat het risico niet van vandaag op morgen oplossen. Net zoals het risico zich over meerdere jaren (decennia) manifesteert, zal het basisinkomen zich ook over meerdere jaren moeten manifesteren om ons beeld over welvaart, werk en inkomen drastisch te veranderen. Oude politiek helpt daar niet bij, hoewel er vanuit historisch perspectief wel van geleerd kan worden. De tijd heeft vele verandering gebracht en we staan als maatschappij voor een nieuwe verandering. Geen verandering in de tijd, maar een verandering van de tijd. En dat verloopt chaotisch. Kijk maar om je heen.

Figuur 3: Invoeren van een basisinkomen en het effect op de maatschappelijke waarden

Door de verbinding te zoeken met de maatschappelijke waarden (figuur 1) ben ik uitgegaan van hetzelfde uitgangspunt van de waarden van het eerste gedachte-experiment van 24 januari 2019. Alle waarden staan onder druk en de tijd waarin wij ons bevinden lijkt deze waarden verder onder druk te zetten.

Echter door deze maatregel in te voeren kunnen de waarden worden omgebogen in een stijgende trend. Het basisinkomen gaat zeker niet alle oorzaken oplossen. (On)bewuste discriminatie wordt er niet mee opgelost en ook de gelijke kansen voor iedereen zal niet worden opgelost. Inkomensongelijkheid wordt er ook niet mee opgelost, maar wel verkleind. Wat het basisinkomen vooral kan brengen is zingeving voor iedereen. Door die zingeving gaan mensen zich wel meer gelijk voelen, ondanks de verschillen. En dat uit zich positief aan alles wat zich aan de gevolgkant begeeft. Wanneer de maatregel daadwerkelijk betaalbaar blijkt (kosten minus de opbrengsten) en we zouden de overige waarden uitdrukken in een monetair equivalent dan is het bijna beschamend dat het basisinkomen nog niet is ingevoerd.

Oneens?

Het kan natuurlijk zijn dat je het volstrekt oneens bent met alles wat hierboven is geschreven. Je hebt dan tenminste geleerd hoe je een risico kunt modelleren. En daar is dit artikel natuurlijk ook voor bedoeld.

Bronnen

Rutger Bregman;  “Gratis geld voor iedereen” 6e druk (2016)

Roland Boer;  “Klimaatdoelen onhaalbaar? Niet met dit assetmanagement gedachten-experiment!” (2019)

VPRO tegenlicht; “Mijn bullshitbaan” (2018)

Nienke de Haan; “Grote ongelijkheid is desastreus voor de samenleving én de economie” (2018)

Albert Benschop; “Sociale ongelijkheid en collectief handelen” (2010)

Johan Graafland en Bjorn Lous; “Inkomensongelijkheid voedt ongelijkheid in geluk en wantrouwen” (2018)

Monique Kremer, Mark Bovens, Robert Went; “WRR: Ongelijkheid is ook in Nederland een kwestie” (2014)

C.J.M. Schuyt: “Op zoek naar het hart van de verzorgingsstaat” (1991)

Jan Rotmans: “Omwenteling” (2017)

Klimaatdoelen onhaalbaar? Niet met dit assetmanagement gedachten-experiment!

Is het mogelijk om met een assetmanagement methodiek de huidige klimaatproblematiek te beschouwen door het maken van morele keuzes? Niet als absolute waarheid, maar als een gedachten-experiment?

Een gedachten-experiment voor het toetsen van klimaatoplossingen aan maatschappelijke “waarden.” Van belang daarbij is dat ingeschat kan worden op welke waarden het huidige klimaat invloed heeft en het effect van het nemen van maatregelen op deze waarden. Assetmanagement gaat over keuzes maken. Keuzes waarbij de logica voorschrijft dat maatregelen met de grootste waarde t.o.v. de kosten van die maatregel als eerste worden gekozen.

Voor deze morele uiteenzetting heb ik dat impliciet gedaan. De hypothese is dat de onderstaande waarden het maatschappelijke uitgangspunt vertegenwoordigen. De asset is het klimaat. Het risico is het niet halen van de klimaatdoelstellingen.

Maatschappelijke waarden (wat vindt Nederland belangrijk?)

Huidige situatie

Hoe gaat Nederland de klimaatdoelstellingen halen? Nederland wil van het gas af. Tegelijkertijd lijkt er al gekozen voor een alternatief in de vorm van een all-electric maatschappij. Maar waarom? Politiek gezien een mooi gebaar naar Groningen. Maar ook zonder Groningen is er nog altijd meer dan voldoende gas waar nog heel wat jaren van geprofiteerd kan worden. Daarbij is de CO2 uitstoot van gas nog altijd betrekkelijk laag zeker in vergelijking met het alternatief. Bovendien is Nederland gezegend met een fijnmazig en betrouwbaar gasnet wat prima dienst kan doen als transport systeem voor waterstof. Iets wat o.a. Kiwa uitgebreid heeft onderzocht. Het instandhouden en dus gebruiken van het gasnet bespaart vele banen en creëert ook nieuwe banen omdat het een enorme stimulans voor verdere innovatie van het (goedkoper) produceren en distribueren van waterstof.

Ondanks meerdere gesubsidieerde waterstofprojecten lijkt er weinig gehoor voor waterstof in de politiek. Nederland moet immers massaal aan de warmtepomp. Los van het feit dat al die warmtepompen bij elkaar heel wat decibellen zullen gaan produceren moeten deze ook maar gekocht kunnen worden. Het idee is dat de warmtepompen daardoor ook snel goedkoper zullen worden en dus beter bereikbaar voor de consument. Vraag en aanbod én capaciteit gooit misschien roet in het eten. De (noodgedwongen) vraag zal stijgen, maar is er dan nog voldoende aanbod? De hoeveelheid werk dat de plaatsing van al die pompen oplevert vraagt een capaciteit van installateurs die vermoedelijk niet geleverd kan worden. Mocht deze hele exercitie toch gaan lukken, dan heeft Nederland in 2030 heel veel overbodige miljarden uitgegeven als Staat én burger. Daarnaast heeft Nederland dan een nieuw fenomeen geïntroduceerd: geluidvervuiling als equivalent van lichtvervuiling. Maar wat deze miljarden werkelijk overbodig maakt is dat het afkoppelen van gas voorlopig helemaal niets aan de klimaatdoelstellingen bijdraagt.

Andere maatregelen

Maar er zijn meer maatregelen. Nederland wil (net als vele landen om ons heen) af van benzine en diesel. Nu en de jaren erna worden maatregelen getroffen die het rijden in benzine of dieselauto’s verder ontmoedigt. Ik ben voorstander, al is het alternatief nog wel wat karig in termen van actieradius, “laadtijd” en kosten. Maar het lijkt mij heerlijk om elektrisch te kunnen rijden zodra – mede door innovatie – deze problemen zijn opgelost. Elektrisch rijden zorgt voor miljarden investeringen. Maar terugkijkend naar de klimaatdoelstellingen lost het maar weinig op. Het terugdringen van de schadelijke uitstoot wordt grotendeels weer teniet gedaan door het produceren van accu’s. Dit is geen klimaatvriendelijk proces. Nog los van het winnen van de benodigde grondstoffen die nodig zijn voor accu’s. De stijgende vraag naar grondstoffen als Kobalt, Nikkel, Grafiet en natuurlijk Lithium zullen de prijzen opdrijven. Ondanks dat accu’s de afgelopen jaren veel goedkoper zijn geworden. Bovendien zijn de landen waar dit wordt gewonnen niet altijd het meest stabiel. Nederland kan zich dus hardop de vraag stellen of het elektrisch rijden wel betaalbaar is op korte termijn. Veel mensen willen wel, maar kunnen het niet. Als straf mag daarom meer betaald worden voor het blijven rijden met de vertrouwde brandstofmotor. Die overigens de laatste jaren veel schoner en zuiniger is geworden.

Elektrisch rijden begint pas echt bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen wanneer de accu wordt vervangen door een brandstofcel. Misschien is er dus meer nodig dan 2,2 miljoen subsidie. De huidige focus om van het gas af te gaan is misschien wel een goede focus, maar dit lijkt niet het juiste moment. Als we de huidige plannen projecteren op de maatschappelijke “waarden” dan kan dat worden samengevat in één kleine tabel.

De sociale samenhang is over het algemeen sterk in Nederland. Hoewel het vertrouwen in de politiek relatief laag is zal deze niet beter worden wanneer inwoners op kosten worden gejaagd. Van innovatie is niet echt sprake omdat deze niet erg wordt gestimuleerd. De veiligheid wordt niet beter of slechter maar de (volks) gezondheid, welzijn en welvaart zal voor burgers eerder afnemen dan toenemen. Klimaatdoelen hebben direct impact op deze waarden en de maatregelen worden direct gevoeld in de portemonnee.

Tel daarbij op dat op 21 januari 2019 bekend werd dat het kabinet 9 megaton CO2 meer moet reduceren dan voorzien. De maatregelen waaraan gedacht wordt is het sluiten van kolencentrales, nog verder verhogen van de energierekening en het verlagen van de maximale snelheid. Dat deze extra reductie los staat van het klimaatakkoord doet er eigenlijk niet toe. De politiek is verdeeld. Bedrijven belasten zorgt voor een rem op economische groei en burgers laten betalen brengt ook de nodige economische schade toe. (Assetmanagement) keuzes zijn niet altijd makkelijk.

Technische oplossingen

Techniek maakt het leven vaak makkelijker en het heeft de wereld veel gebracht. Ook nu wordt er veel hoop geput dat techniek en nieuwe technologie de klimaatproblematiek kan verhelpen of tenminste reduceren. Maar laten we dan wel een andere oplossing kiezen dan los van gas. Als er dan toch wordt ingezet op techniek, beperk het dan niet. Laten we inzetten op waterstof. De grondstof hiervoor is er in overvloed en is makkelijk verkrijgbaar. Er is geen schaarste en de toepassingen zijn eindeloos. We zijn niet afhankelijk van andere landen en onstabiele regimes. We hebben de infrastructuur om waterstof te transporteren. Innovatieve oplossingen worden reeds nu al bedacht om waterstof makkelijker, goedkoper en duurzamer te produceren. Waterstof is bovendien een goede vorm van energieopslag. Windmolens en zonnepanelen leveren heel veel groene energie. Maar die energie moeten we wel direct gebruiken om er profijt van te hebben. Het overschot van deze groene energie zou direct ingezet kunnen worden voor het fabriceren van waterstof. Ook de industrie produceert al grote hoeveelheden (grijze) waterstof per jaar. Waterstof lijkt het antwoord te zijn op de klimaatproblematiek, maar in het regeerakkoord zien we er weinig tot niets van terug. Het draagt wel goed bij aan de maatschappelijke waarden.

Over een andere boeg

Wanneer we de blik verruimen door ook niet technische oplossingen te bedenken komen we onherroepelijk uit bij de veestapel. Wist je dat wanneer een gemiddeld gezin (2,2 personen) een vegetarisch dieet zouden volgen dit jaarlijks 1.100 kg CO2 reductie geeft? Een snelle rekensom maakt dat als iedere Nederlander dus een vegetarisch dieet zou volgen dit tot een CO2 reductie leidt van 8,6 miljard kg CO2. Dit geeft maar aan hoeveel uitstoot de veestapel met zich meebrengt. Als een volledig plantaardig dieet zou worden genuttigd dat is de reductie nog veel groter. Een significante bijdrage dus aan de klimaatdoelstellingen. Laat ik dat iets verder “onderzoeken.”

Doordat er veel minder vee is komt er een enorme hoeveelheid grond vrij. En heel veel grond in Nederland is veengrond. Om veengronden geschikt te maken voor veeteelt mag het niet te nat zijn. Nadeel van droge veengronden is dat het CO2 afgeeft. Een natuurlijk proces. Met de klimaatverandering en toenemende droogte wordt de hoeveelheid CO2 afgifte enkel maar groter. Nederland is kennisland en gidsland hoe om te gaan met water. Door veengronden voldoende vochtig te houden wordt de CO2 afgifte gereduceerd en is er door de beschikbaar gekomen grond ruimte voor het verbouwen van plantensoorten en gewassen die een vegetarisch of veganistisch dieet verder bevorderen. Het veen in Nederland stoot een vergelijkbare hoeveelheid CO2 uit als een kolencentrale. Overigens, Nederland moet vanaf 2021 de hoeveelheid natuurlijke CO2 uitstoot met ruim een derde verminderen. Minder vee geeft dus ook nieuwe mogelijkheden en kansen.

Steeds meer raken mensen ervan doordrongen dat het consumeren van (te) veel vlees negatieve effecten heeft op de gezondheid van mensen. Rood vlees en bewerkt vlees zoals vleeswaren worden in verband gebracht met beroerte, diabetes type 2 en kanker. Ook rauw vlees of verbrand vlees zijn schadelijk. Het stoppen of minimaliseren van vlees in ons dieet zou een direct positief gevolg hebben op de kosten voor de gezondheidszorg. Er zouden miljarden vrij komen! Niet enkel vanwege de verminderde zorg die mensen nodig hebben, maar ook het ziekteverzuim zou drastisch dalen.

Boeren hebben natuurlijk wel wat weg te slikken. Hun inkomen dreigt weg te vallen met deze maatregel en de LTO is direct op ramkoers. Met de besparingen op de gezondheidszorg kunnen boeren worden gesubsidieerd om over te stappen op plantaardige productie. In een vegetarische en veganistische wereld met zoveel beschikbare grond kan heel veel verbouwd worden wat een enorme bloei van het boerenbedrijf betekent. De boer wordt de drijvende kracht achter de toenemende volksgezondheid en het herstellende klimaat! En de wolf hoeft ook niet meer te worden afgeschoten.

Er “leven” in Nederland ruim 12 miljoen varkens (+2 miljoen waarvan we niet wisten dat ze er waren). Ver van ons weggestopt in megastallen.  Met 0,8 m2 tot 1,3 m2 (resp. geen beter lever keurmerk tot 3 sterren keurmerk) heb je het als vleesvarken maar te doen. Dat is de grootte van een gemiddeld toilet. En dan op, naast, boven en onder elkaar gestapeld. Ik heb het alleen nog over varkens. Laat dat even op je inwerken.

RUIMTE VOOR BEZINNING

Ik vind vlees op zijn tijd best lekker. Maar om meerdere redenen groeit het maatschappelijk besef dat de huidige vleesconsumptie niet meer kan. Dus  weg met de veestapel! Stoppen met vlees eten is met stip de meest liefdevolle daad die we als mensheid voor mens en dier kunnen doen.

Als we het over een andere boeg gooien levert deze gedachten-oefening best een mooi plaatje op wat weinig toelichting nodig heeft. Niets wordt slechter, veel wordt beter. Winst aan alle kanten. Maar wat houdt ons tegen om voor deze maatregel te kiezen?

Nederland als kennis- en gidsland

Nederland is een kennis en gidsland. De hele wereld kijkt naar onze strijd tegen en de omgang met water. Nederland is misschien wel de waterautoriteit van de wereld. Onze kennis is een exportproduct. Ook op technologisch gebied staat Nederland hoog in aanzien. Veel technische innovaties zijn in Nederland bedacht.

Echter als het gaat om verduurzaming loopt Nederland eerder achter de troepen aan dan erop vooruit. Niet voor niets dreigt Nederland de klimaatdoelen niet te halen. Wanneer we vol inzetten op het gebruik en toepassen van waterstof levert dan een enorme innovatiekracht op. Als we deze innovatie ook nog combineren met een voornamelijk plantaardig dieet, dan zien we ook sociale innovatie ontstaan.  Ik hoop dat mensen op het punt staan het traditionele denken te verruilen voor het nieuwe denken. Anders denken, anders handelen en daardoor weerstanden overwinnen. Met elkaar, maar vooral in onszelf. Dat maakt andere maatregelen beter bereikbaar.

Nederland kan een leidende rol pakken in de wereld. Door te doen en lef te tonen. Door afscheid te nemen van bedrijven en instituten die niet langer voor ons werken maar tegen ons doordat ze vasthouden aan oude tradities, en (macht)patronen. Bedrijven die de slag om te veranderen hebben gemist omdat ze onvoldoende wendbaar zijn. Bedrijven en instituten die profiteren van economische groei maar wanneer het slecht gaat dat afwentelen op de politiek en burgers. Het is niet raar dat het vertrouwen in de politiek historisch laag is. Er lijkt geen visie te zijn, sprake van korte termijn denken, er wordt gepolariseerd en verdeeldheid gezaaid. Maatregelen die genomen worden kunnen niet goed worden uitgelegd. Het kleine Nederland lijkt van Gas Los maar heeft de potentie om heel groot te worden. De vraag is of we om dat te bereiken onze eigen schaduw durven te aanschouwen. Als we daartoe in staat zijn wordt ook de sociale samenhang groen. Want deze klimaatproblematiek pak niet jij of ik aan, maar wij allemaal.

In dit gedachten-experiment is geen aandacht gegeven aan al die burgers, bedrijven, organisaties die op elk hun eigen wijze invulling geven aan het verduurzamen van de maatschappij. De wereld begrijpt steeds beter dat plastic niet meer kan en stiekem zijn wij best trots op “onze” Boyan. De week van de duurzaamheid en circulariteit is nog maar net achter de rug. Nederland begint steeds meer te glinsteren van zonnepanelen op daken (hoewel dat in het noorden vermoedelijk niet zal toenemen). Al deze mooie initiatieven maken Nederland en de wereld net een beetje beter begaanbaar. Er gebeuren dus heel veel goede dingen. En ook dit assetmanagement gedachten-experiment is in feite niets nieuws. Tal van organisaties en (lagere) overheden gebruiken al bedrijfswaarden in een afwegingskader (risicomatrix) om keuzes te maken. Hoewel de politieke kleur hier en daar wat andere accenten kan geven zou het fundament van deze waarden niet heel anders moeten zijn. De vraag is of de huidige waarden vanuit de politiek nog wel aansluiten bij de waarden van de huidige tijdsgeest.  De symbolische – door het Bulletin of the Atomic Scientists bijgehouden – “Doomsdayclock” staat sinds 25 januari 2018 op 2 voor twaalf. Er is dus meer (of iets anders) nodig!

Wat ga jij doen?

De vraag is nu, wat ga jij doen? Laat jij je stem horen? Ga je onderzoek doen? Ga je dit artikel aanvullen, liken of delen? Assetmanagement is best leuk en soms een beetje spannend.