Geplaatst op

Europa en BRICS: assetmanagement voor strategisch leiderschap?

De wereld verkeert in een fase van fundamentele geopolitieke verschuivingen. De decennialange dominantie van de Verenigde Staten als leidende macht wordt steeds meer ter discussie gesteld, terwijl opkomende economieën zoals China, India en Brazilië een prominenter podium opeisen. In deze context is het noodzakelijk dat niet enkel Nederland maar ook Europa zichzelf kritisch beziet: blijft het een volger in de wereldorde, of grijpt het de kans om regie te nemen en een nieuwe koers te bepalen?

Een gewaagd gedachte experiment in dit licht, is het verbreken van de economische en politieke banden met de Verenigde Staten, en het aansluiten bij BRICS. Hoewel dit radicaal en dapper klinkt, biedt deze stap niet alleen risico’s, maar ook ongekende kansen voor Europa. Kunnen we zowel de voordelen als de mogelijke valkuilen van deze gedachte beschouwen door een assetmanagement bril in termen van kans en risico?

De kansen van dit gedachte experiment

Europa als strategische leider binnen BRICS

Een toetreding van Europa tot BRICS kan de dynamiek binnen deze groep drastisch veranderen. Europa brengt niet alleen economische kracht met zich mee, maar ook een unieke diplomatieke traditie van samenwerking en vredesbevordering. Door een leidende rol te spelen, kan Europa proberen BRICS te transformeren van een coalitie met uiteenlopende belangen tot een kracht die streeft naar een multipolaire wereldorde waarin evenwicht en stabiliteit centraal staan.

Economische diversificatie

Het versterken van de banden met BRICS-landen biedt Europa toegang tot nieuwe markten en grondstoffen. Dit vermindert de afhankelijkheid van traditionele handelspartners zoals de VS. Tegelijkertijd kan Europa profiteren van de groeiende consumptie in opkomende economieën, wat innovatie en economische groei kan stimuleren. En tegelijkertijd ook druk houden op internationale klimaatafspraken

Druk op de VS: kans op hervorming

Een breuk met Europa zou voor de Verenigde Staten een serieuze wake-up call kunnen zijn. Het “America First”-beleid leidt vermoedelijk steeds meer tot internationale vervreemding en spanning binnen het bondgenootschap. Echter het verlies van een historische bondgenoot als Europa kan de VS dwingen om zichzelf opnieuw uit te vinden. Dit zou kunnen leiden tot een terugkeer naar multilateralisme en een herwaardering van democratische waarden. Iets wat ook de wetenschappelijk raad voor het regeringsbeleid (WRR) adviseerde voor de rol van Nederland in een fragmenterende wereldorde.

Een meer gebalanceerde wereldorde

Door zich bij BRICS aan te sluiten, kan Europa bijdragen aan het einde van een wereldorde die gedomineerd wordt door één macht. Een multipolaire wereld waarin meerdere grootmachten samenwerken, biedt kansen voor meer stabiliteit en wederzijds respect tussen culturen en ideologieën. Dit kan de basis leggen voor een evenwichtigere en rechtvaardigere wereld waarin alle mensen kunnen gedijen.

De uitdagingen van dit gedachte experiment

Afhankelijkheid van autoritaire regimes

Hoewel BRICS economische kansen biedt, bestaan er ook risico’s. Landen zoals Rusland en China hebben regimes die in strijd zijn met Europese kernwaarden. Samenwerking met deze staten vereist een delicate balans tussen pragmatiek en het bewaken van Europa’s democratische identiteit. Zonder duidelijke afspraken kan Europa politiek afhankelijk worden van deze machten. Dit vraagt een buitengewoon stabiele unie wat het nu niet is.

Economische en geopolitieke schokken

Een breuk met de VS zou grote economische gevolgen hebben. De Verenigde Staten zijn een van Europa’s belangrijkste handelspartners. Het wegvallen van deze handelsstromen kan leiden tot een economische recessie, stijgende werkloosheid en instabiliteit. Bovendien zou een verzwakte NAVO Europa kwetsbaarder maken voor externe bedreigingen. Tegelijkertijd iets waarop nu al wordt gezinspeeld zoals de woorden van NAVO baas Rutte onlangs waarin werd opgeroepen rekening te houden en voor te bereiden op oorlog. Maar met wie? Het oorverdovende stilzwijgen vanuit de NAVO richting de provocaties van Trump zijn op zijn minst opmerkelijk.

Interne verdeeldheid binnen de EU

Niet alle Europese landen zullen dit voorstel omarmen. Met name Oost-Europese landen, zoals Polen en de Baltische staten, zijn sterk afhankelijk van Amerikaanse veiligheidsgaranties. Maar ook Rusland gezinde staten als Hongarije zullen dwarsliggen. Een breuk met de VS kan leiden tot interne spanningen binnen de EU, waardoor Europa’s positie juist verzwakt en daarmee een speelbal wordt.

Reactie van de VS

De VS zal zich niet zomaar neerleggen bij een dergelijk verlies. Economische sancties, politieke druk en het versterken van allianties buiten Europa behoren tot de mogelijkheden. Een vijandige relatie tussen de VS en Europa zou de geopolitieke instabiliteit vergroten. Hoewel dat niet direct aannemelijk is, maar zal zeker afhangen van de primaire reactie van Trump.

Assetmanagement: een methodische benadering

De keuzes waar Europa voor staat, kunnen ook worden benaderd door de lens van (risico gebaseerd) assetmanagement. Deze methodiek, die traditioneel wordt toegepast op fysieke assets zoals bijvoorbeeld infrastructuur, biedt een gestructureerde manier om strategische beslissingen te nemen door risico’s, kosten en kansen zorgvuldig tegen elkaar af te wegen. Op geopolitiek niveau kunnen we dezelfde principes toepassen.

1. Identificatie van geopolitieke assets

Europa beschikt over een breed scala aan “assets” die van invloed zijn op zijn geopolitieke positie:

  • Economische assets: Toegang tot markten, grondstoffen en productieketens.
  • Politieke assets: Invloed in internationale instellingen zoals de VN, WTO en IMF.
  • Militaire assets: De NAVO en Europese defensiesamenwerking.
  • Culturele en ideologische assets: Democratische waarden en soft power.

Een risico gebaseerde aanpak begint met het inventariseren van deze assets, inclusief hun huidige staat, belang en kwetsbaarheden. Bijvoorbeeld: Hoe afhankelijk is Europa van Amerikaanse technologie? En hoe kwetsbaar is die afhankelijkheid binnen een BRICS-samenwerkingsverband?

2. Risico-identificatie en -analyse

Bij een mogelijke overstap naar BRICS moet Europa risico’s systematisch beoordelen. Voorbeelden van risico’s:

  • Economische risico’s: Het verlies van handel met de VS versus toegang tot nieuwe markten binnen BRICS.
  • Politieke risico’s: Interne verdeeldheid binnen de EU, of druk van autoritaire BRICS-landen zoals Rusland en China.
  • Militaire risico’s: Verzwakking van de NAVO en mogelijke escalatie van geopolitieke spanningen met de VS.
  • Reputatierisico’s: Hoe beïnvloedt samenwerking met regimes die in strijd zijn met Europese waarden de perceptie van Europa wereldwijd?

Een risicomatrix, het gebruikelijke afwegingskader voor assetmanagement besluiten, kan helpen om deze risico’s te visualiseren op basis van impact en waarschijnlijkheid. Bijvoorbeeld: het risico op economische sancties van de VS kan hoog scoren op impact, maar matig in waarschijnlijkheid, afhankelijk van de diplomatieke strategie.

3. Afweging van risico’s versus kansen

Een kernprincipe van assetmanagement is dat niet alle risico’s vermeden hoeven te worden. Sommige risico’s kunnen beheerst worden als ze gepaard gaan met grote kansen. Dit geldt ook hier:

  • Kansen afwegen: De toegang tot groeiende markten zoals India en Brazilië kan economische voordelen opleveren die opwegen tegen het verlies van traditionele handelspartners.
  • Risicobeheersing: Het aangaan van BRICS-samenwerking kan worden beperkt door specifieke voorwaarden, zoals het behoud van politieke autonomie of de versterking van interne Europese defensiecapaciteit.
4. Beheer en monitoring van geopolitieke strategieën

Net als bij fysieke assets vereist geopolitieke samenwerking continu beheer en monitoring. Europa zou een “geopolitiek dashboard” kunnen ontwikkelen waarin het indicatoren zoals economische groei, diplomatieke relaties en geopolitieke spanningen monitort. Een voorbeeld hiervan is hoe Europa al energieafhankelijkheid van Rusland reduceert sinds de oorlog in Oekraïne.

Een indicator voor de stabiliteit en bedreigingen in de wereld wordt jaarlijks uitgedrukt in de Doomsday Clock. Op 28 januari 2025 volgt een nieuwe bijstelling. Blijft het 90 seconden voor twaalf?

Scenario’s

Om de risico gebaseerde benadering te illustreren, kunnen we enkele scenario’s benoemen

Nauwere samenwerking met BRICS

Kans: Toegang tot nieuwe grondstoffen zoals lithium en nikkel (belangrijk voor de energietransitie).

Risico: Vermindering van handel met de VS, wat een mogelijke daling van 1,5% BBP veroorzaakt.

Strategie: Creëren van strategische reserves en investeren in eigen productiecapaciteit.

Behoud van trans-Atlantische alliantie

Kans: Stabiliteit binnen NAVO en versterking van traditionele allianties.

Risico: Beperkte economische groei door afhankelijkheid van eenzijdige partnerschappen.

Strategie: Evenwichtige diplomatie voeren met BRICS-landen om escalatie te voorkomen.

Hybride aanpak

Kans: De voordelen van BRICS benutten zonder volledig te breken met de VS.

Risico: Politieke druk van beide kanten om positie te kiezen.

Strategie: Een actieve rol spelen als bemiddelaar in de geopolitieke arena.

Een kansrijk én complex pad

Het idee om Europa’s banden met de VS te verbreken en zich aan te sluiten bij BRICS is meer dan een gewaagd experiment; het is een uitnodiging om opnieuw na te denken over Europa’s rol in de wereld. Hoewel de uitdagingen aanzienlijk zijn, biedt dit scenario ook kansen voor een multipolaire wereld waarin stabiliteit, samenwerking en wederzijds respect centraal staan.

Met een heldere strategie en een risico gebaseerde benadering kan Europa niet alleen zichzelf versterken, maar ook bijdragen aan een rechtvaardigere wereldorde. Door risico’s systematisch te beheren en kansen maximaal te benutten, kan Europa daadwerkelijk regie nemen over zijn toekomst. De vraag is: durft Europa dit gedachte experiment als uitdaging aan te gaan?

AI gegenereerde afbeelding voor nauwe samenwerking met BRICS dat de tekst van het artikel tot uitdrukking brengt
AI gegenereerde afbeelding op basis van het artikel
Geplaatst op

Nederlandse infrastructuur: de weg naar een duurzame en veilige toekomst

De Nederlandse infrasector staat aan de vooravond van een cruciale transitie. Met een groeiende nadruk op duurzaamheid, innovatie, financiële stabiliteit en risicobeheersing, biedt de beweging naar een vitale infrasector kansen om infrastructuur toekomstbestendig te maken.

Toch lijkt het beleid van het kabinet Schoof op sommige punten achter te blijven, wat vragen oproept over de haalbaarheid van deze transitie en de impact op de lange termijn.

Kritieke Kwetsbaarheid

In een tijd waarin digitalisering centraal staat, is cybersecurity een van de grootste uitdagingen binnen de infrasector. De automatisering van systemen, zoals bruggen, sluizen en tunnels, maakt deze onmisbare infrastructuur kwetsbaar voor cyberaanvallen. Volgens experts is het niet de vraag óf, maar wanneer een dergelijk incident plaatsvindt.

Hoewel organisaties zoals Rijkswaterstaat en waterschappen al investeren in verbeterde beveiligingsmaatregelen, ontbreekt een gecoördineerde landelijke aanpak. Het kabinet Schoof heeft extra middelen vrijgemaakt, maar deze zijn volgens deskundigen onvoldoende om toekomstige risico’s effectief te beheersen. Structurele oplossingen, zoals een nationaal expertisecentrum voor cybersecurity specifiek voor de infrasector, blijven uit. Het gevolg: versnipperde initiatieven en een verhoogd risico op ontwrichtende cyberaanvallen.

Samenwerking als Bouwsteen voor Succes

Een van de lichtpunten in het beleid is de introductie van nieuwe samenwerkingsmodellen, zoals de tweefasenaanpak. Deze methode verdeelt projecten in een voorbereidende en uitvoerende fase, waarbij risico’s en verantwoordelijkheden eerlijker worden gedeeld. Dit model heeft al geleid tot betere resultaten bij complexe projecten zoals dijkversterkingen en tunnelrenovaties.

Rijkswaterstaat speelt hierin een voortrekkersrol en betrekt andere infrabeheerders als waterschappen en drinkwaterbedrijven actief bij de planning. Deze samenwerking bevordert vertrouwen en transparantie. Toch wordt deze aanpak nog niet breed genoeg toegepast. Veel projecten blijven vastzitten in traditionele aanbestedingsvormen die de nadruk leggen op kostenbesparing in plaats van kwaliteit en duurzaamheid.

Veel Duurzame Ambitie, Weinig Actie

Duurzaamheid is een kernpunt binnen de transitie naar een vitale infrasector. Het kabinet Schoof heeft ambitieuze doelen gesteld, zoals het reduceren van de CO₂-uitstoot en het stimuleren van circulair bouwen. Toch blijven concrete stappen achter. Belangrijke initiatieven worden vaak in de pilotfase gelaten door een gebrek aan structurele financiering.

Waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn voorlopers in duurzame innovatie. Voorbeelden zijn het plaatsen van zonnepanelen op waterzuiveringsinstallaties, Nereda zuiveringsinstallaties en het terugwinnen van grondstoffen uit afvalwater. Rijkswaterstaat draagt bij door hergebruik van materialen bij renovaties. Rijkswaterstaat heeft in zijn Innovatieagenda 2030 de ambitie uitgesproken om klimaatneutraal en circulair te zijn tegen 2030. Zonder duidelijke regie vanuit het kabinet blijven deze inspanningen echter beperkt in schaal en impact.

Onzichtbare gevaren op de Lange Termijn

De gevolgen van het kabinetsbeleid op korte termijn lijken beheersbaar, maar de echte kosten worden in de toekomst voelbaar. Cyberaanvallen kunnen leiden tot langdurige uitval van vitale infrastructuur, terwijl het uitstellen van duurzame investeringen toekomstige generaties opzadelt met hogere onderhoudskosten en verminderde betrouwbaarheid van systemen. Bovendien kan Nederland zijn concurrentiepositie verliezen aan landen zoals Duitsland en Denemarken, die verder gevorderd zijn in duurzame infrastructuur.

de tijd dringt

De transitie naar een vitale infrasector vraagt om visie, daadkracht en samenwerking. Hoewel het kabinet Schoof enkele stappen in de goede richting heeft gezet, zoals de tweefasenaanpak, blijft op veel vlakken een integrale visie achterwege. Cyberveiligheid en duurzaamheid krijgen onvoldoende prioriteit, en cruciale investeringen blijven uit.

Als Nederland zijn infrastructuur klaar wil maken voor de uitdagingen van morgen, moet het kabinet nu actie ondernemen. Dit vraagt om een sterke regierol, structurele financiering en een heldere langetermijnstrategie. Alleen dan kan de infrasector echt vitaal worden en blijven functioneren als de ruggengraat van onze samenleving.

En allicht hebben de kabinetsleden ambitieuze voornemens voor het nieuwe jaar.

Impressie met elementen van een moderne Nederlandse infrastructuur
bronnen

https://www.versterkencyberweerbaarheid.nl/sectoren/watersector/over-het-programma

https://www.cob.nl

https://rwsinnoveert.nl/publish/pages/219970/innovatieagenda_2030-versie-23_2.pdf

https://www.waterschappen.nl/projecten/nereda-waterzuivering/

https://unievanwaterschappen.nl/waterkwaliteit/waterketensamenwerking/

Geplaatst op

Maximale Spijt als innerlijk kompas

In assetmanagement, waar keuzes zich vaak bevinden op het snijvlak van kosten, risico’s en prestaties, dient het concept van “maximale spijt” als een innerlijk kompas. Het draait om het voorkomen van situaties waarin een besluit dat op dat moment logisch leek, achteraf juist tot grote nadelen of zelfs desastreuze gevolgen leidt.

Maximale spijt treedt op wanneer investeringen of onderhoud worden uitgesteld om kosten te besparen, terwijl dit later tot hogere uitgaven, veiligheidsrisico’s of operationele verstoringen leidt, met zichtbare impact op de bedrijfswaarden.

Maximale spijt komt vooral naar voren bij beslissingen die op basis van huidige omstandigheden of budgettaire druk worden gemaakt, maar achteraf grote problemen veroorzaken. Denk aan kostenbesparende maatregelen die uiteindelijk leiden tot storingen of faalincidenten, die duurder uitpakken dan de oorspronkelijke besparing. In zulke keuzes onder onzekerheid spelen risicoanalyse en scenario’s een sleutelrol: ze helpen de potentiële schade en de kans daarop in te schatten.

Keuzes onder onzekerheid

Bij keuzes onder onzekerheid wordt vaak gewerkt met “Forecasting” scenario’s – denkbeelden van de toekomst die helpen de gevolgen van beslissingen te verkennen. Stel dat een assetmanager moet beslissen over het vervangen van verouderde installaties op een afvalwaterzuivering. De apparatuur functioneert nog, maar storingen nemen toe. De opties zijn om direct te vervangen of enkele jaren te wachten, met het risico dat storingen verergeren. Hoewel wachten financieel aantrekkelijk kan lijken, kan maximale spijt zich voordoen als een ernstige storing later leidt tot hoge reparatiekosten, procesverstoringen en mogelijk ook milieuschade.

Vergelijkbaar is het besluit om onderhoud aan een cruciale pompinstallatie uit te stellen. Een pomp die jarenlang probleemloos draait, lijkt nu geen directe aandacht te vragen – waarom juist nu onderhoud uitvoeren? Toch kan het uitstellen van die maatregel maximale spijt veroorzaken, vooral als de pomp tijdens hevige regenval onverwacht uitvalt. De herstelkosten kunnen uiteindelijk hoger zijn dan gepland onderhoud, en het zuiveringsproces kan ontregeld raken, met milieu- en gezondheidsschade als gevolg. Achteraf wordt duidelijk dat een preventieve investering de meest duurzame keuze was.

Lange termijn keuzes

Maximale spijt ontstaat als keuzes te veel op de korte termijn zijn gericht en het grotere plaatje van veerkracht en betrouwbaarheid uit het oog wordt verloren. Sommige maatregelen lijken kostbaar, maar voorkomen juist spijt en hoge herstelkosten in de toekomst. Door risico’s en lange-termijnimplicaties helder te overzien, nemen assetmanagers beslissingen die niet alleen het systeem, maar ook hun eigen gemoedsrust beschermen.

In assetmanagement wordt de “regret-minimizing” benadering vaak toegepast. Dit betekent dat keuzes worden beoordeeld op hun voordelen, maar juist ook op de potentiële negatieve uitkomsten in het slechtst denkbare scenario. Door deze aanpak wordt maximale spijt proactief verminderd: beslissingen worden genomen met het oog op het vermijden van spijt op de lange termijn, zelfs als de risico’s in eerste instantie klein lijken. Dit vereist inzicht in de assets én in externe factoren zoals klimaatverandering, technologieveroudering en veranderende regelgeving, die elk de kans op spijt kunnen vergroten.

Op die manier ontstaan keuzes die de lange termijn en de toekomstbestendigheid van assets vooropstellen. In plaats van uitsluitend te sturen op korte termijn financiële voordelen, worden ook toekomstige onzekerheden meegenomen. Het is daarmee niet alleen een kwestie van verstandig beheer, maar ook van een zekere nederigheid: accepteren dat we niet alle toekomstige risico’s kunnen voorzien, maar wél zorgvuldig kunnen anticiperen op wat we later écht niet willen betreuren.

Maximale spijt in vier stappen

Op hoofdlijnen worden de volgende vier stappen doorlopen.

Definieer alternatieve maatregelen

Eerst bepaal je welke maatregelen of investeringen mogelijk zijn om je asset(s) te beheren.

Stel scenario’s op

Vervolgens breng je mogelijke scenario’s of uitkomsten in beeld. Bijvoorbeeld scenario’s met verschillende economische omstandigheden, kostenontwikkelingen, effecten op de omgeving of degradaties van de asset(s).

Bereken uitkomsten en spijt per scenario

Voor elk scenario bepaal je wat de uitkomst zou zijn van elke maatregel. Voor de “spijt” bereken je per scenario het verschil tussen de uitkomst van de gekozen maatregel en de uitkomst van de best mogelijke maatregel in dat scenario.

Identificeer maximale spijt

Bepaal per maatregel het ergste spijtscenario. De maatregel met de laagste maximale spijt wordt vervolgens vaak als de beste keuze beschouwd, omdat het de meest robuuste optie is die je beschermt tegen de slechtste resultaten.

je probeert met deze stappen dus een maatregel te kiezen waarmee je in het slechtste geval de minste spijt hebt.

Maximale Spijt als innerlijk kompas is dan misschien niet het meest aansprekend. Het voorkomt wel een innerlijk conflict en de handen in het haar wanneer de gekozen maatregel uiteindelijk toch verkeerd blijkt.

Photo by Nathan Cowley