Om CO2 neutraal te worden in 2050 dienen we onze afhankelijkheid van fossiele energie onder ogen te komen. Samen met de mogelijkheid om redelijk eenvoudig tot natuurherstel over te gaan is koolstofneutraliteit misschien mogelijk. Dat dit een onmetelijke uitdaging is laat zich raden.
Zonder energie
Meer dan 10 miljoenen jaar aan fossiele energie hebben we als mensheid in een tijdsbestek van 150 jaar uit de grond gehaald.
Alle uitvindingen die we doen vereisen technologie, grondstoffen en energie. Als mensheid verwonderen wij ons welke technologie allemaal bedacht en ontwikkeld wordt. Hierdoor is een blind geloof ontstaan dat we als mensheid zo slim zijn dat we elk maatschappelijk probleem met technologische vindingen het hoofd kunnen bieden.
Echter bevinden we ons nu in een tijd waar het duidelijk is dat grondstoffen en fossiele energie eindig zijn en dat er een correlatie lijkt te zijn tussen een veranderend klimaat en het gebruik van fossiele energie. Technologie gaat de mensheid alleen daarom al niet helpen dat probleem op te lossen. Technologie drijft op energie. De hele menselijke beschaving draait op energie en vooral op fossiele energie.
Zoals Nate Hagens in VPRO Tegenlicht het belang van energie mooi verwoorde:
“Technologie zonder energie is een lege huls
Een menselijk lichaam zonder energie is een lijk
Een stad zonder energie is een museum”
Arbeidsjaren aan energie
De industriële revolutie was revolutionair omdat het fysieke arbeid verving voor machines op fossiele energie. Het vermogen van een brandstofmotor wordt nog altijd uitgedrukt in het aantal paardenkrachten. Qua energie vervangt een motor heel veel paardenkrachten voor slechts een paar Euro aan toegevoegde energie. Fossiel is daarmee enorm krachtig. En eindig.
Vijf jaar arbeid van één persoon kan geleverd worden door 1 vat olie van 100 Dollar, aldus Nate.
De mensheid verbruikt per jaar met fossiele brandstoffen als kolen, olie en gas een equivalent van 100 miljard vaten per jaar. Op een werkende wereldbevolking van 5 miljard zijn dat 500 miljard arbeidsjaren per jaar wat uit de grond wordt gehaald. En van al deze energie wordt het meeste verspild en niet gebruikt om een duurzame beschaving op te bouwen.
Sprookje
De wijze waarom de beschaving en maatschappij is ingericht is extreem complex en volledig gebaseerd op koolstof. De boodschap van overheden om in 2050 CO2 neutraal te zijn is dan ook niets meer dan een sprookje.
Hernieuwbare energie als zon en windenergie is beperkt houdbaar en moet elke 20 tot 30 jaar vervangen worden. Bovendien sluiten verbruik en opwekking door fluctuaties niet goed op elkaar aan, tenzij je dit aanvult met gas, kernenergie of andere vorm van constante energie.
Het stoppen van fossiele energie vraagt in wezen honderden keren zoveel zon en windenergie als nu. Waar worden de grondstoffen vandaan gehaald? Die zijn er gewoonweg niet en wat er wel is, ten kostte van wat?
Hernieuwbare energie levert enkele elektrische energie wat ongeveer 20-25% van de totale energievraag in de wereld dekt. De rest zou geëlektrificeerd moeten worden als het gebruik van fossiel volledig wordt uitgebannen. Los van de kosten is dat eenvoudigweg niet mogelijk. Tenzij!
Het is enkel mogelijk een beschaving op hernieuwbare energie te laten draaien als de mensheid zich cultureel aanpast aan minder energiedragers. Minder maken, minder rijden, minder vliegen, minder transporteren, minder consumeren, etc. Kortom, alles wat het economisch denkmodel in de weg staat.
Nate Hagens roept in zijn podcastserie “The great simplification” op tot het terugbrengen van de complexiteit van hoe de beschaving is ingericht. We zijn geneigd om problemen op te lossen door het toevoegen van complexiteit. Dat moet anders.
mogelijkheden
Wat bedoelen we eigenlijk met CO2 neutraal? Het gaat er niet om dat de uitstoot van CO2 naar nul gebracht moet worden. Dat is onmogelijk en het leven op aarde is afhankelijk van koolstof. Koolstofneutraliteit gaat over de balans tussen uitstoot en opname van koolstof. CO2 neutraal in 2050 gaat over niet nog meer CO2 in de atmosfeer zodat de opwarming van het klimaat uiteindelijk stopt.
Door enkel over te schakelen op hernieuwbare energie kan koolstof neutraliteit niet worden bereikt. Maar allicht in combinatie met het herstellen van ecologie wel. Door het vergroenen van woestijnen. Een groot pleitbezorger daarvan is ecoloog John D. Liu. Volgens hem is het mogelijk om ernstig aangetaste ecosystemen te herstellen binnen afzienbare tijd. En daarmee zijn de grootste milieu uitdagingen redelijk eenvoudig te herstellen. Waarom gebeurt dat niet?
Lössplateau
Het meest bekende en aansprekende voorbeeld is het herstel van het Lössplateau in China. Een gebied ter grootte van Nederland is door de bewoners veranderd van een dorre uitgeputte woestijn in een grote groene oase van leven waar direct 20 miljoen mensen van konden profiteren in welvaart en welzijn. Hij maakte er de film “Hope in a changing climate” over.
Door weer begrip te krijgen van hoe ecologische systemen werken kunnen we ze herstellen en ze de waarde toekennen die ze verdienen. In een goed functionerend ecologisch systeem zijn biodiversiteit, hydrologie, begroeiing en de totale flora en fauna met elkaar in balans met tot gevolg een gezond watersysteem én schone lucht.
Volgens John is een kwart van het landoppervlak op aarde aangetast en een groot gedeelte daarvan kan net als het Lössplateau worden hersteld.
Overvloed
De bron van welvaart ligt in het goed functioneren van ecosystemen. Wanneer we deze misbruiken voor economisch gewin door bijvoorbeeld excessief grondstoffenverbruik wordt een situatie gecreëerd waarin afgeleide producten meer waarde hebben dan de bron zelf. Dat is waanzin!
Zolang de economie is gebaseerd op producten die geld creëren veranderd de wereld langzaam in een woestijn. Nagenoeg alles wat we “nieuw” kopen is net niet kapot, om de winstmarges van bedrijven zo hoog mogelijk te houden.
Als we als mensheid, als beschaving, leren om de economie te baseren op bloeiende ecosystemen hebben we als mensheid een gouden toekomst. Een toekomst van overvloed waarbij de aandacht gaat naar wat werkelijk betekenis geeft aan het leven en niet het consumeren omdat het nu eenmaal kan.
Uitdaging
Er zijn in de kern twee grote uitdagingen. Om een hardnekkige economische cultuur te veranderen moeten we als individu en als mensheid onder ogen komen wat werkelijk belangrijk is en ons daarmee verbinden. Het maakt ons minder afhankelijk van energie en grondstoffen voor technologie die we in de basis niet nodig hebben. Het zal resulteren in een radicaal andere arbeidsmarkt en waardering voor werk.
Als tweede geeft het daarmee de wil en de noodzaak om vervallen en aangetaste ecosystemen te herstellen waarmee de mensheid onderdeel wordt van de natuur en zich niet daarboven stelt.
Minder energie, minder complexiteit, minder risico, meer natuurlijk adaptief vermogen door gezonde ecosystemen zijn een zegen voor het milieu, het klimaat én de mensheid.
CO2 neutraal in 2050 is een sprookje. Tenzij de mensheid vanuit ieder zijn/haar rol in staat is te veranderen. Gelukkig hebben we een GenZ generatie. Die is niet alleen slim, maar ook wijs!
De vraag of ik straks nog wel voldoende opdrachten kan binnenhalen dringt zich langzaam op. Tenslotte ben ik een groot gevaar voor de volksgezondheid. Een echte schurk! Welk doel de coronacheck-app dient? Dwang!Ik snap de wereld niet.
Het coronavirus SARS-CoV-2 kan de ziekte COVID-19 veroorzaken. Sommige mensen die de ziekte krijgen merken daar niets van. Andere mensen kunnen juist heel ziek worden of zelfs aan het virus overlijden. Begin 2020 was er maar weinig bekent over dit virus. Vandaag de dag is er heel veel informatie te vinden. Welke risico’s jij verbindt aan het virus is afhankelijk van de bril waardoor jij naar de wereld kijkt. Ik kijk bewust door een risicobril om nog enigszins te begrijpen wat er gebeurt in een wereld met legio maatregelen om de mogelijke risico’s van het virus te verkleinen. Ik snap de wereld niet. Of ligt dat aan mijn perceptie van risico?
Wat is risico?
Risico is het effect van onzekerheid op afgesproken doelstellingen. Dit kan je vertalen naar een eenvoudige formule: Risico (R) = Kans (K) x Effect (E). En soms R = K x E x tijdsduur (t). Beide probeer ik voor mijzelf te duiden om mijn gedachten te ordenen en logisch te beredeneren. En om risico’s van oorzaken te onderscheiden en andersom. Een risico is dus wat anders dan een gebeurtenis. Een risico is een (on)toelaatbare kans op een bepaalde gebeurtenis
Kansbestrijding
Om COVID-19 te krijgen, ofwel om ziek te worden dient er in de eerste plaats een overdracht van het coronavirus plaats te vinden. Met de maatregelen van de afgelopen anderhalf jaar werd de kans daartoe verkleind. Door met minder mensen in aanraking te komen en door het houden van afstand waren er letterlijk minder mogelijkheden om met het virus in contact te komen. Er is eenvoudigweg minder kans op overdracht. Inmiddels is ook wel duidelijk dat het makkelijker is om in contact te komen met het virus in een binnenruimte dan in een buitenruimte. In de binnenruimte vervliegt het virus minder makkelijk dan buiten. Een andere en inmiddels bekende – doch lang genegeerde -maatregel is om te zorgen voor voldoende verse lucht in een ruimte.
Bovenstaande maatregelen zijn kansbestrijdende maatregelen. Het zijn maatregelen die de kans om in aanraking te komen met het virus verkleinen. Niet wegnemen! Er bestaat niet zoiets als nul risico.
Effectbestrijding
Maatregelen om het effect van de overdracht van het coronavirus zo klein mogelijk te houden gaan in de regel over het versterken van het immuunsysteem (al dan niet met behulp van medicatie). Dat in 2020 meerdere huisartsen met enige wanhoop (omstreden) medicijnen gingen voorschrijven om de eerste ziekteverschijnselen bij patiënten in de kiem te smoren was een poging om het gevolg van ernstig ziek zijn voor te blijven. Ik vind het persoonlijk nog altijd bijzonder merkwaardig dat deze artsen hiervoor op de vingers zijn getikt en onder dreiging van hoge geldboetes hun praktijken moesten staken. Dit had er mee te maken dat er volgens de gezondheidsinstanties nieuwe risico’s werden geïntroduceerd in de vorm van ernstige bijwerkingen.
De kans daarop is vermoedelijk erg klein geweest, want over de successen, noch over de debacles, is nooit veel informatie verschenen, anders dan de (her)uitvinding van het woord Wappie en daarmee de diskwalificatie van deze artsen.
Het versterken van het immuunsysteem gebeurt natuurlijk ook door een gezond eet en leefpatroon. De meeste mensen zijn gezond. Gelukkig maar. Daardoor zijn er heel veel mensen die wel met het virus in aanraking zijn gekomen niet ziek geworden of hebben wat milde verschijnselen van griep doorgemaakt. Helaas zijn er ook veel – ook gezonde – mensen erg ziek geworden van het virus. Dan is er nog een ziekenhuisopname en zo nodig een opname op de IC. De zorg is dan ook een effectbestrijdende maatregel.
Tijdsduur
Dit gaat over de invloed van de factor tijd. Zo waren er in 2020 uitbraken van COVID-19 doordat het coronavirus zich heel makkelijk kon verspreiden in de stampvolle cafés tijdens het carnaval. Daar kwamen heel veel gezonde mensen. Vermoedelijk met een verminderde afweer door veel feesten, veel drank en weinig slaap waardoor de vatbaarheid voor het virus werd vergroot.
De tijdsduur is dus een factor van belang. Even in en uit het café zal de blootstelling aan het virus verkorten en dus ook de kans op overdracht verkleinen. Andersom geld hetzelfde. Lang in het café blijven vergroot de kans op overdracht aanzienlijk.
En dat geldt niet enkel voor cafés, maar voor elke binnenruimte. Vandaar het ventilatie advies.
Is het erg?
Dat heeft helemaal te maken met de persoonlijke perceptie van risico. Mensen stellen zich dagelijks bloot aan ontelbare risico’s. Bij iedere stap kan je vallen. En als je echt pech hebt val je ongelukkig. Bij alles wat we doen als mens stellen we ons bloot aan risico’s. Zelfs als je slaapt bestaat het risico uit bed te vallen, te slaapwandelen of niet meer wakker te worden. Als je al die afzonderlijke risico’s bij elkaar zou moeten afwegen is de kans groot dat je de deur niet meer uitkomt. Stom natuurlijk, want de meeste ongelukken vinden plaats in en om het huis.
Gelukkig houden we ons niet bewust bezig met deze risico’s. En dat is maar goed ook. We zouden stoppen met leven en enkel nog maar overleven. Risico’s horen bij het leven en daar waar de risico’s te groot worden in onze persoonlijke afweging nemen we maatregelen. Bijvoorbeeld het dragen van een autogordel (effectbestrijding), het afsluiten van een verzekering (effectbestrijding) of het halen van een zwemdiploma (kansbestrijding). Het is overigens een feit dat mensen zichzelf vaak onkwetsbaar achten. Iets dat anderen overkomt, maar mij niet.
glad ijs
Ik vind het niet erg om langere tijd in een café te verblijven. Om de eenvoudige reden dat ik me niet veel bezig hou met de vraag of ik ziek kan worden. Ik weet dat ik ziek kan worden. Ik weet alleen niet wanneer. De afgelopen twaalf jaar heb ik mij nooit ziek gemeld en ben ook niet ziek geweest. Misschien heb ik heel veel geluk of ben ik gezegend met een sterke afweer. Of beide. Het maakt dat mijn perceptie van het risico op een virus dat mij ziek maakt anders dan iemand die jaarlijks een week ziek is.
In cafés en andere openbare ruimten vindt overigens ontzettend veel overdracht plaats van virussen en bacteriën. En natuurlijk tussen mensen onderling. Een zegen! Het zorgt ervoor dat het lichaam zich kan wapenen tegen een legio van ongewenste indringers. Maar ook dat het gewenste indringers kan toelaten.
Het aantal lichaamsvreemde cellen in jou en mij is mogelijk groter dan het aantal lichaamseigen cellen door het microbioom dat in ons spijsverteringsstelsel huist. We kunnen niet zonder dit mengsel bacteriën, gisten, schimmels en virussen. Ons microbioom wordt o.a. beïnvloed door medicijngebruik en de omgeving. Een hygiënische omgeving maakt een zwakker microbioom met minder afweer. Dat geldt ook voor eenzijdige voeding. Factoren die het versterken van het immuunsysteem in de weg staan.
Maar met zo’n uitspraak die voor mij heel logisch klinkt begeef ik mij op glad ijs. Ik weet niks van microben. Maar eigenlijk zeg ik hier dat overdreven hygiëne én / of een ongezond eetpatroon de kans op ontwikkelen van COVID-19 vergroot. De meeste mensen weten dit wel, maar passen hun eet en leefpatroon niet aan. COVID-19 is iets dat anderen overkomt, mij niet.
is dat terecht?
Eigenlijk wel. Want wat ik o.a. beschreef begin 2021 in het artikel “De schaamte van de assetmanager,” was een oorzaak-gevolg beschouwing van een coronabesmetting. De kans om besmet te raken is zeker aanwezig. Het krijgen van ziekteverschijnselen is al een veel minder grote kans. En hoe erger de gevolgen hoe nog weer kleiner de kans. In de media verschijnt regelmatig het vergelijk van het sterftecijfer door griep. Die ontlopen elkaar niet veel. Het ziekteverloop van COVID-19 schijnt wel veel heftiger te kunnen zijn dan van een forse griep. Maar die ervaring kan ik niet delen omdat ik die in beide gevallen niet heb.
De kans besmet te worden met SARS-CoV-2 is door de vaccinatiecampagne nog veel kleiner geworden. Bovendien, als je toch de ziekte COVID-19 ontwikkeld, blijken de effecten na vaccinatie veel minder heftig. Het is dus een enorme reductie van risico. Maar niet zoveel als de instanties hadden gehoopt. Ook de effectiviteit neemt sneller af dan gewenst. Dat is niet zo vreemd. Het vaccin is ontwikkeld op basis van een virus dat inmiddels 15.000 mutaties verder is.
Er is een hele grote groep die is gevaccineerd. Bijna 85% lees ik hier en daar. Dat is goed nieuws. Omdat daarmee de kans dat je iemand tegen het lijf loopt die het virus bij zich draagt én kan overdragen heel erg klein is geworden. Ook in de binnenruimte! Daarmee is de kwetsbare groep beschermd en is de druk op de zorg afgenomen. En daarmee is dus het effect van onzekerheid op de doelstellingen ook heel klein geworden. Ofwel, de zekerheid is vergroot dat de zorg niet wordt overbelast (door corona) en ouderen niet vroegtijdig overlijden.
Het doel heiligt de middelen
Missie geslaagd! Het was een bumpy ride met een samenleving die op de rand van een tweedeling staat en waar de dialoog nauwelijks nog plaats vindt. Een samenleving waar bedreiging, shaming en dehumaniseren schering en inslag is en waar een minderheid wordt geridiculiseerd. Maar het doel heiligt kennelijk de middelen.
Maar waar komt die coronacheck-app nu vandaan? De missie van 2020 is geslaagd! Eind goed al goed. Is de collectieve perceptie van risico nu zover veranderd dat de massa bezig is met overleven vanuit een angstfuik? Ik snap de wereld niet.
Ik ben niet gevaccineerd. De consequentie is uitsluiting. Welk plausibel risico daarmee wordt verkleind is mij een raadsel. Ja, ik kan mij laten testen. Maar principieel gaat het niemand iets aan wat de uitslag ook is. De vraag of ik straks nog wel voldoende opdrachten kan binnenhalen dringt zich langzaam op. Tenslotte ben ik vanaf 25 september een groot gevaar voor de volksgezondheid. Een echte schurk! Welk doel de coronacheck-app dient? Dwang!
Een coronabesmetting bezien vanuit een assetmanagement model roept vragen op die leiden tot onbegrip, emotie, beschouwing, schaamte en een stemkeuze.
Een assetmanager kan pas goed zijn werk doen als hij beschikt over de juiste informatie. Wanneer de juiste informatie niet voor handen is – een veel voorkomende situatie – kan de assetmanager met de juiste tools toch goede afwegingen maken onder onzekerheid. En daarmee kunnen ook betrouwbare adviezen worden verstrekt. Over risico’s, maatregelen en de consequenties van beide.
Nieuw experiment
In dit gedachtenexperiment wordt het bovenstaande geprojecteerd op het risico van een Corona besmetting. En omdat het een experiment is in de lijn van eerdere gedachte-experimenten kan ik er niet omheen om de maatschappelijke waarden uit eerdere artikelen als uitgangspunt te nemen. Immers, een assetmanager kan het afwegen van risico’s niet telkens tegen een andere maatlat houden.
Wanneer een assetmanager een risico identificeert zal hij of zij een zo goed mogelijke inschatting maken van de effecten op verschillende (maatschappelijke) waarden. In combinatie met de kans van voorkomen kan het risico worden ingedeeld in een klasse, bijvoorbeeld: verwaarloosbaar, laag, middelmatig of misschien wel ontoelaatbaar. Risico’s die in een ongewenste klasse vallen krijgen de volle aandacht. Er worden maatregelen bedacht om deze risico’s terug te brengen naar een aanvaardbare klasse. Dit is het mitigeren van risico’s. De kunst is om maatregelen te bedenken die het risico mitigeren zonder dat er nieuwe risico’s worden geïntroduceerd op de overige waarden. Er wordt dus gestreefd naar een gebalanceerde situatie waarbinnen een evenredige verdeling is tussen alle (maatschappelijke) waarden.
Bij het bedenken van maatregelen is het de kunst deze balans zo min mogelijk te verstoren. Wordt deze balans wel verstoord, dan is er veelal sprake van een reactieve beheersing wat inhoud dat er reactief wordt gereageerd op één enkele waarde. De focus is in dit gedachte-experiment, net als in werkelijkheid, volledig verschoven naar de maatschappelijke waarde (volks)gezondheid. Met het gevaar dat mitigerende maatregelen de andere waarden nog verder onder druk zetten. Het risico op een corona besmetting laat dat goed zien in een model.
Coronabesmetting in een risicomodel
Besmetting Corona weergegeven in een bow-tie diagram
Het model is een vorm om oorzaak en gevolg weer te geven. In het midden staat het risico benoemd. Aan de linkerkant vinden we de oorzaken (blauwe vlakken) en uiteindelijk een grondoorzaak (beige vlakken). Aan de rechterkant vinden we de gevolgen (blauwe vlakken) en aan welke maatschappelijke waarden deze gevolgen raken voor het betreffende risico. De rode dikke pijlen geven de meest waarschijnlijke oorzaken en gevolgen aan. De groene vlaggen staan symbool voor de mitigerende maatregelen.
De dominante lijn
Volgen we de rode pijlen (dominante lijn) dan zien we dat de grondoorzaak ligt in de globalisering. Met onze manier van leven hebben wij als mensheid snelwegen aangelegd voor virussen om zich te verspreiden. Al heel lang wordt hiervoor gewaarschuwd en eens in de zoveel tijd duikt er een nieuw virus op. Sars, Mers, Creutzfeld Jakob, etc. In dit geval Covid-19. Mensen kunnen besmet raken en aangezien het virus een overdracht kent kan het virus zich verspreiden. De dominante lijn is via de lucht. De microdruppels die wij uitademen worden via de lucht verspreidt. Deze aerosolen ademen wij in en afhankelijk van hoe lang, hoeveel en de eigen (opgebouwde) weerstand bepaalt of wij ook besmet worden met het virus. Schattingen over de rol van aerosolen lopen uiteen, maar dat het de dominante factor is kan niet meer worden ontkend. Sterker, de sneltest om Corona op te sporen is een ademtest.
Veruit de meeste mensen die besmet zijn met corona merken hier niets van. Zij hebben geen symptomen. Er is dan ook geen aanleiding om jezelf te laten testen. Het wel of niet hebben van symptomen heeft in alle gevallen een effect op de volksgezondheid. En niets anders dan dat. Het risico op een corona besmetting raakt alleen de waarde volksgezondheid. De andere waarden worden er niet door aangetast.
Mitigerende maatregelen
Dat de maatregelen wel de andere waarden aantasten is ook zonder dit gedachte-experiment duidelijk. Ondernemers worden allemaal geraakt, uitgezonderd de happy few en vooral de grote online spelers profiteren maximaal van de gedwongen winkelsluiting. In het risicomodel staan de groene vlaggen voor de maatregelen die zijn genomen. Een assetmanager komt met maatregelen die het risico mitigeren. En het valt niet te ontkennen dat de huidige maatregelen het risico op besmetting positief beïnvloeden. Daarbij weten we echter niet hoe de maatregelen dat afzonderlijk doen. Dat de maatregelen een enorme impact hebben op de overige waarden betekent dat er nieuwe risico’s worden geïntroduceerd. Daarmee staan de maatregelen per definitie onder druk. Vanuit een bredere context zouden deze maatregelen (vanuit een assetmanagement perspectief) nooit geadviseerd worden met de informatie die vandaag de dag voorhanden is.
Preventieve zorg
Aangezien het virus zich voornamelijk via de lucht verspreid is het houden van afstand, het dragen van een mondmasker en een grondig hygiëne-beleid uiterst discutabel. Het is al veel langer bekend dat overmatige hygiëne leidt tot een toename van allergieën bij kinderen. Ons lichaam is een ingenieus systeem dat in staat is schadelijke invloeden van buitenaf te neutraliseren en ongedaan te maken. En mocht er toch een besmetting ontstaan, dan is het helend vermogen van ons lichaam een groot wonder. Dat kan ons lichaam alleen als het blijvend wordt blootgesteld aan indringers. Via de huid, mond of lucht.
Wanneer we ons te lang afsluiten/afschermen voor deze invloeden van buitenaf, zullen we na het opheffen van deze afscherming vermoedelijk meer ziek worden. Met als gevolg een toenemende druk op de zorg. Ons zorgsysteem is heer en meester in het bestrijden van de gevolgen van ziekte. Jammer genoeg is preventie van zorg geen in het oog springende eigenschap.
Door gezond eten en leven kan veel ellende worden voorkomen. Preventieve zorg zou het actief begeleiden kunnen zijn van die groepen mensen voor wie gezond eten en leven om welke reden dan ook moeilijk haalbaar is. Denk bijvoorbeeld aan medelanders die jarenlang onterecht op de zwarte lijst van de fiscus stonden.
Vaccineren
Helaas is het met corona zo dat er nog maar één weg wordt gezien uit de maatregelen die – alom onderkent – een catastrofale schade aan het veroorzaken is. Vaccineren! Er is een blind vertrouwen gecreëerd vanuit de overheid en media dat als er maar genoeg mensen zijn gevaccineerd het virus wordt bedwongen. Net als met de griep! Omdat dit een gedachte-experiment is kan ik ronduit stellen dat dit een onzinnige redenering is. Corona is hier, net als de griep, en gaat niet meer weg. Het virus muteert continu tot nieuwe varianten en doet dat maar om één reden: overleven.
Nu wordt er gesproken over de Britse variant die 30% besmettelijker is. Paradoxaal genoeg zou dit zomaar een gevolg kunnen zijn van de maatregelen die zijn genomen om het virus in te dammen. De angst is dat de Britse variant de dominante variant wordt. Vast lijkt te staan dat we dit jaar geen last hebben van griep. Dit luchtwegvirus is voor nu verdrongen. Of deze Britse variant of welke variant dan ook, een ernstiger ziekteverloop kent is (nog) niet duidelijk. Maar stel dat dit zo is, rechtvaardigt dat het in stand houden van de maatregelen?
Risico is emotie
Wel wanneer de stelling is dat er geen mensen vroegtijdig mogen overlijden met Corona. Een assetmanager mag echter niet sturen op deze emotie. Hij/zij moet zorgen voor de balans door aandacht te hebben voor alle waarden. De assetmanager kijkt naar de mate waarin een organisatie – of in dit experiment een hele natie – hinder ondervindt van het overlijden van mensen. Het dilemma is dat de natie geen hinder ervaart van de oversterfte op zichzelf, maar juist snoeihard geraakt wordt door de maatregelen om de oversterfte te beteugelen.
Met de informatie die vandaag de dag beschikbaar is komt echter een beeld naar voren dat mensen die overlijden met Corona nagenoeg allemaal onderliggende klachten hadden. Door te stellen dat deze mensen zijn overleden aan Corona is misleidend. Misschien zelfs ethisch onverantwoord. Buiten kijf staat dat het uiterst verdrietig is om diegene die je lief hebt te verliezen.
Feitenrapport
Als een assetmanager een risico onderkent zal hij/zij zo goed mogelijk willen onderbouwen of dit risico acceptabel is of dat er maatregelen nodig zijn. Daarvoor wordt een feitenrapport opgesteld. Hoe hoger de kwaliteit van de voorhanden informatie hoe beter een risico in kaart kan worden gebracht.
Enkele beschouwingen
De griepepidemie van 2017/2018 was heftig. Er was sprake van een oversterfte van ruim 9.000 mensen. Dit in een periode van 18 weken. Er stierven voornamelijk mensen van 75 jaar en ouder. Toch was er gedurende een aantal weken ook een hoger sterfte onder mensen van 55 jaar en ouder.
Het oversterftecijfer in 2020 tot vandaag is iets meer dan 14.000 mensen. De periode is bijna een jaar. De mensen die overlijden zijn in de meeste gevallen ouder dan 70 jaar. In tegenstelling tot de jaarlijks terugkerende griep zijn er steeds strengere maatregelen genomen om de oversterfte te beperken. Zonder maatregelen zou de oversterfte veel hoger zijn. Al is dat laatste allerminst zeker. In Zweden zijn de sterftecijfers niet beter dan in Nederland, maar ook niet veel slechter, terwijl scholen, restaurants en winkels gewoon open zijn. Het zijn vooral de oudere mensen die zich meer hebben afgezonderd omdat zij, net als in Nederland de kwetsbare groep is. De uitzonderingen domineren het nieuws.
Officiële cijfers melden dat er in Nederland nu meer dan een miljoen mensen een Corona besmetting hebben gehad. Maar omdat het testen laat op gang is gekomen en mensen zonder klachten ook besmet kunnen zijn geweest is het aannemelijk dat er zeker twee miljoen en mogelijk zelfs drie miljoen mensen een besmetting achter de rug hebben.
Klimaat
Een ander risico dat eveneens een impact heeft op de waarde (volks)gezondheid is de stijgende temperatuur op aarde als gevolg van klimaatverandering. Een assetmanager heeft altijd te maken met meerdere risico’s en heeft als uitdaging de uitgaven zo te verdelen dat er per geïnvesteerde euro zo veel mogelijk risico wordt gereduceerd.
In 2020 zijn er 50 miljoen mensen wereldwijd getroffen door de gevolgen van klimaatverandering als stormen, overstromingen en rampen. 93 in totaal. De komende jaren zal dit explosief toenemen. De initiatieven die er genomen worden om de CO2 uitstoot terug te dringen zijn te laat gestart. De online klimaattop van 24 en 25 januari ging in essentie dan niet meer over het nemen van maatregelen om de CO2 hoeveelheid terug te dringen (kans bestrijdende maatregelen), maar over adaptatie (gevolg bestrijdende maatregelen).
Dat de temperatuur stijgt en dat dit ongekende schade en kosten met zich meebrengt wordt erkend. Adaptatie gaat over het kunnen omgaan met deze verandering. De risico’s die voortkomen uit klimaatverandering zijn vele malen ernstiger voor de (volks)gezondheid dan een Corona besmetting. Daarbij raken deze risico’s alle waarden zoals je kunt lezen in de klimaat-risicomatrix. Nederland zou er 3 miljard per jaar voor moeten uittrekken. Een schijntje van de maatschappelijke schade die inmiddels is aangericht, ondanks de tientallen miljarden die geïnvesteerd zijn om de schade te verzachten.
Wakker dier
In 2020 stierven naar schatting 29,5 miljoen dieren vroegtijdig in de stal of op transport. Dit blijkt uit onderzoek van Wakker Dier. Verreweg de meeste dieren bezweken in de stal aan ziektes of ernstige verzwakking. Het moge duidelijk zijn dat miljoenen dieren creperen van ellende. Tel daarbij op de dieren die geslacht worden voor consumptie en dat is het beeld compleet. Afgezet tegen een oversterfte van 14.000 mensen aan Corona iets om ons voor te schamen. De link met Corona zit in de werkelijke oorzaak ervan zoals we zien in het risicomodel. Onze manier van leven heeft letterlijk een snelweg aangelegd voor de verspreiding van virussen. Consumentisme en dieet zijn bepalend voor onze gezondheid. Om ons preventief te beschermen is het consumeren van vlees in de hoeveelheid zoals dat nu gebeurd, niet de meest gunstige bijdrage aan het immuunsysteem.
Adaptatie
Zoals er gesproken wordt over klimaat adaptatie, zo dient er gesproken te worden over de adaptatie van Corona. Corona is onderdeel van ons leven, net zoals de griep. En naarmate de leeftijd toeneemt, neemt – in combinatie met een ongezonde levensstijl – de kans op ernstige complicaties en zelfs overlijden toe. Maar Corona is geen killervirus. Die angst was een jaar geleden misschien gerechtvaardigd. De maatregelen van nu hebben hun oorsprong van toen, ware het niet dat ze in de loop van de tijd verder zijn aangescherpt.
De kunst van Kaizen
Toch als je in dit gedachte-experiment terug gaat naar de tijd voor Corona dan is het niet voor te stellen dat het pakket aan maatregelen zoals we dat nu kennen werkelijkheid is geworden. Als er een jaar geleden van de ene dag op de andere was gezegd dat je slechts één bezoeker mocht ontvangen, dat je afstand moest houden, je gezicht moest bedekken, het openbare leven werd platgelegd, je dringend werd geadviseerd een corona melder te downloaden, je werd onderworpen aan een testregime, jezelf minimaal vijf dagen moest opsluiten bij een snotneus, je na 21:00 uur niet meer de straat op mocht, thuiswerken de norm is en dat scholen gesloten zouden worden dan had je op zijn minst ontzettend boos geworden. Zeker als het niet naleven van dit alles jou flinke boetes zou kunnen opleveren.
Je zou schreeuwen van de daken! Roeptoeteren dat we onderdrukt worden door een totalitair regime. Onze – door activisten bevochten – vrijheden worden afgepakt. Je zou de straat op gaan en onderdeel zijn van het grootste protest in de Nederlandse geschiedenis. Met rellen en plunderingen tot gevolg als zou blijken dat jij en jouw medelanders niet werden gehoord maar juist onderdrukt.
Stapsgewijs
De waarheid is dat dit niet is gebeurt. Dit komt door de kunst van Kaizen. Kaizen is een methode om stapsgewijs kleine veranderingen door te voeren die op zichzelf tot weinig weerstand leiden. Al die stapjes bij elkaar zou echter op grote weerstand stuiten. Stapsgewijze verandering heeft het afgelopen jaar keer op keer plaatsgevonden. Ondertussen zijn de rechten van jou en mij verder ingeperkt en dat niet alleen. Met een andere blik op deze gebeurtenissen, een andere mening of blijk geeft van een vorm van activisme, zorgt voor terechtwijzing door je medelanders. Er is een samenleving gecreëerd waarin mensen elkaar controleren en terecht wijzen.
Het gaat zelf zo ver, dat de kans op privileges toeneemt als kan worden aangetoond dat je bent gevaccineerd. De heilige graal die, zoals eerder spottend gezegd, ook de griep eronder heeft gekregen. Een tweedeling tussen wel en niet gevaccineerden. Het enige dat ontbreekt is een zichtbaar merkteken dat de ene soort van de ander onderscheidt. Ik hoopte lange tijd dat iedereen dit zou doorzien, maar angst vertroebelt de blik. Risico is emotie!
rellen
Toch is er een steeds grotere gemêleerde groep die een tegengeluid laat horen. Of voelen. De avondklok heeft de eerste dagen na invoering gezorgd voor rellen en plundering. Eigenlijk wat u en ik waarschijnlijk deels ook gedaan zouden hebben als de kunst van Kaizen niet was toegepast. De avondklok was de bekende druppel voor vele jongeren en jong volwassenen. Puberbreinen die per definitie onnavolgbaar zijn zochten een uitlaatklep zonder zicht te hebben op de consequenties. Ondernemers die geen kant meer op kunnen en financieel aan de afgrond staan en in een uiterste wanhoopsdaad schreeuwen om aandacht. Of om gewoon weer even ergens bij te horen.
Dat de rellen en plunderingen op zichzelf verwerpelijk zijn plus dat er mede lotgenoten extra worden gedupeerd maakt de rellen buitengewoon onhandig. Vanuit de politiek kwamen harde woorden van afkeur, terrorisme, asociaal gedrag, etc. Zelfs het woord schaamte is uitgesproken. Schaamte voor dat deze mensen zich Nederlander mogen noemen. De sociologische vraag – waarom liep de emmer eigenlijk vol – is er één waar geen ruimte voor is. Hard aanpakken dat tuig! Jammer, want ondanks dat het afkeuren van de daad volkomen terecht is, zou het sieren om ook enige vorm van begrip te tonen en de hand in eigen boezem te steken van een jarenlang kapitalistisch en liberaal beleid met een heilig geloof in economische groei. Wat de ongelijkheid enkel heeft uitvergroot. De Coronacrisis heeft dit en meer systeemfouten pijnlijk bloot gelegd.
Slappe hap!
De schaamte voor de medemens komt vast niet van gezinnen die op driehoog op 60 vierkante meter met 5 personen al maanden op elkaar zitten geplakt zonder ruimte en middelen om fatsoenlijk onderwijs op afstand te volgen. Ze komt van mensen met privileges waar de relschoppers enkel van kunnen dromen. Mensen die nauwelijks geraakt worden door Corona, thuis voldoende ruimte hebben en makkelijk naar buiten kunnen. De schaamte is niet bewust, maar gaat samen met een blinde vlek. Een vlek waar onze minister president niets van wil weten. Dat is makkelijker dan verantwoordelijkheid nemen. Vasthouden aan een koers die voor niemand op korte en lange termijn goed is – enkele uitzonderingen daargelaten – en zelfs destructief uitwerkt. Ook dat is weglopen van een bredere verantwoordelijkheid dan het voorkomen van een overbelast zorgsysteem. Een zorgsysteem dat in de twintig jaar daarvoor continu is uitgekleed en “efficiënter” gemaakt. Slappe hap!
Uit het experiment
Stap ik uit het gedachte-experiment dan merk ik dat ik schaamte voel. Schaamte voor het niet kunnen laten doordringen van een bredere context. Corona is vervelend. Soms vervelender dan een flinke griep. Vanuit het assetmanagement perspectief snap ik de maatregelen van een jaar geleden. Maar het aanscherpen vandaag de dag gaat mijn begrip te boven. Helemaal als ik constateer dat wij als mensheid hard op weg zijn onszelf en het grootste deel van het leven op aarde uit te roeien. Het tij keren is bijna niet meer mogelijk. Veel zal afhangen van politieke keuzes in dit decennium. Onze invloed hierop is beperkt tot klein en groot activisme. En door het stemhokje.
Wat ik zelf ga stemmen op 17 maart? Partij voor de Dieren, de enige partij die snapt dat groei geen antwoord is. Zij kijken voorbij Corona naar de economie en de wereld met slechts één vraag: “Hoe overleven wij onszelf?”
