Wist je dat er alweer een zesde deel in de maak is van de SLIM serie? Iedere SLIM heeft een eigen aan assetmanagement gerelateerd onderwerp. Zo is er een SLIM Strategisch Assetmanagement Plan, een SLIM prioriteringsmodel voor risicoprofielen. Ook een SLIM Volwassenheidscan. Een SLIM vertaling voor het toepassen van assetmanagement en een SLIM Plan van Aanpak.
Maar wat maakt de SLIM serie slim? Vooropgesteld, de insteek is vooral pragmatisch. Het toepasbaar maken van assetmanagement. Een SLIM is begrijpelijk geschreven. Zo min mogelijk warrige taal. Een SLIM is aantrekkelijk vormgegeven en bovenal, een SLIM is geen zwaarlijvig document. Een Slim Fit, passend bij de organisatie zelf.
Over Slim gesproken. Een assetmanagement training voor jouw organisatie is ook een Slim Fit. Aansluitend op wat de organisatie nodig heeft en praktisch genoeg om een volgende stap te kunnen maken. Onlangs opnieuw ondervonden door bijvoorbeeld Oasen drinkwater.
Datzelfde geldt voor het houden van risicosessies. Soms is er behoefte om daar snelle stappen in te maken en toch zorgvuldig te zijn in de wijze waarop je dat kan doen. Iets wat Waterschap Rivierenland afgelopen maand mocht ervaren.
Een aanbesteding voor Rijkswaterstaat voor facilitators wordt deze maand gegund. Geen individuele inschrijvingen dit keer, maar enkel organisaties. De wijze waarop FACgenoten dat in korte tijd heeft gerealiseerd is in mijn beleving ook best slim. Spannend dus, maar tegelijkertijd kunnen wij – en doen wij – voor iedere faciliteervraag inmiddels eveneens een Slim Fit facilitator aanbieden aan elke opdrachtgever.
Is het echt allemaal zo slim? Nee hoor, ook LEAM maakt af en toe een (domme) misser. Maar elke misser is wel weer een kans om van te leren. Best slim eigenlijk!
De wereld moet veranderen onder druk van een veranderend klimaat en een schrikbare afname van de biodiversiteit. Beide veroorzaakt door kapitalistisch denken en handelen onder het mom van oneindige economische groei. Dichter bij huis is het niet veel beter. Woningnood, zorg, voedsel, energie en sociale zekerheid staan allen onder druk. Het vertrouwen in politiek en instituties lijkt tot op het vriespunt gedaald. Het weerleggen van de focus op uitdagingen naar kansen biedt echter nieuw perspectief. Niet bezien vanuit oneindige economische (groene) groei, maar vanuit maatschappelijke waarden waarin jij jezelf kan herkennen.
Assetmanagement is in de kern risico gedreven. In veel organisaties waarvoor ik werkzaam ben ontstaat de wens om met het bedrijfswaardenmodel (afwegingskader voor het maken van de juiste investeringsbeslissingen) ook kansen te wegen. Een op risico gebaseerd kader is echter niet bedoeld voor het afwegen van kansen. Investeringsbeslissingen vinden hun legitimatie met name in risico’s. Wanneer een investeringsbeslissing de legitimiteit in een kans vind, dan is dat overwegend gebaseerd op de opportuniteit om veel geld te verdienen of te besparen. Ofwel economische groei te realiseren. De maatschappelijke en mondiale uitdagingen vragen echter om een bredere afweging dan enkel een financiële. Al is het maar omdat groei altijd samen gaat met meer verbruik van grondstoffen. De grootste mondiale uitdaging is niet meer, maar minder gebruik van grondstoffen.
Maatschappelijke kansenmatrix
Getracht is om de matrix zo leesbaar mogelijk te houden. Praktisch is daarom focus gelegd op effecten die optreden bij een voorziene maatregel / investeringsbeslissing. De matrix is niet af. Het is een eerste opzet met als doel een dialoog te starten en de matrix te verrijken. Focussen op risico’s is nuttig en noodzakelijk. De maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan zijn echter zo omvangrijk dat risico’s verlammend werken en om die reden (vaak) worden genegeerd. Focus op kansen zijn hoopgevend en kunnen verandering juist aanjagen.
Kansenmatrix voor maatschappelijke waarden (klik voor een vergroting)
De matrix lezen
Links staan de effecten ofwel de opbrengsten. De gekozen woorden lopen van opportuniteit tot aan fenomenaal. Rechts de mogelijkheid van voorkomen (Bewust niet de kans van voorkomen omdat kans juist de uitkomst is van de matrix). Het snijpunt waar mogelijkheid opbrengsten samenkomen geeft de kans van de maatregel weer. De kansen lopen van Miniem (M) naar Bescheiden (B), Redelijk (R), Aanzienlijk (A) tot Veelbelovend (V).
In de matrix staan een aantal begrippen die een toelichting vragen. De afkorting e.t.u. staat voor en toekomstige uitdagingen. Met volatiliteit wordt in deze context bedoeld de mate waarin mensen vertrouwen hebben in hun eigen (economische) situatie. Een lage volatiliteit wijst op veel vertrouwen. Een hoge volatiliteit om weinig vertrouwen. M.O. staat voor Maatschappelijke Opbrengsten.
Vingeroefening met maatregelen
Alle uitdaging van vandaag te samen zijn fors. Het is eenvoudig om initiatieven die de uitdagingen het hoofd moeten bieden af te branden. Ingewikkelder wordt het om met een eigen visie te komen.
Bijvoorbeeld een visie op een maatschappij waarbij niet het economisch belang en bedrijven voorop worden gesteld, maar inwoners. Mensen staan centraal waarbij gelijkheid wordt nagestreefd. Mensen maken een economie in plaats van andersom.
Om de matrix te toetsen heb ik als vingeroefening een aantal (controversiële) maatregelen benoemd en vervolgens ingeschaald in de matrix. Daarbij heb ik altijd gekozen voor de mogelijkheid “waarschijnlijk.”
Onvoorwaardelijk basisinkomen
Iedereen heeft recht op zelfbeschikking. Dit kan gezien worden als een element van de persoonlijke vrijheid, en daarmee als een grondslag van mensenrechten. Het basisinkomen geeft ruimte en vrijheid om de eigen waarden na te streven. Dit is een grondrecht en zorgt voor duidelijkheid, inkomenszekerheid, minder stress en daartoe een betere gezondheid. Iedere inwoner van Nederland van 18 jaar en ouder heeft recht op een onvoorwaardelijk basisinkomen van € 2.000, – per maand. Dit is vrij te besteden. De samenstelling van het huishouden maakt daarbij niet uit. Deze maatregel is voorwaardelijk voor alle hier opvolgende maatregelen.
Het onvoorwaardelijk basisinkomen ingeschaald op de kansenmatrix
Deze maatregel kost heel veel geld. Er zijn ongeveer 13 miljoen 18+ inwoners die dus elk op jaarbasis € 24.000,- aan basisinkomen ontvangen. Zonder voorwaarden! Dat is een uitgave van ruim € 300 miljard per jaar. Het valt te bezien of de opbrengsten dit rechtvaardigen.
Vervallen toeslagen
Het onvoorwaardelijk basisinkomen biedt voldoende houvast dat toeslagen overbodig maakt. Uitkeringsinstanties en ~regels worden overbodig. Daarmee vervallen dus alle toeslagen als: kinderbijslag, ouderschapskorting, WW uitkeringen, zorg toeslag, bijstand, enzovoorts.
Het vervallen van toeslagen ingeschaald op de kansenmatrix
Deze maatregel draagt op zichzelf niets bij en biedt op alle waarden een minimale kans. Deze maatregel is vooral bedoeld om het onvoorwaardelijk basisinkomen mogelijk te maken. Met het wegvallen van het toeslagen apparaat wordt per jaar c.a € 90 miljard bespaart . De overheidsbegroting voor 2022 bedraagt € 353 miljard. Sociale zekerheid neemt daarvan 27% voor haar rekening (bron: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/prinsjesdag/inkomsten-en-uitgaven-van-het-rijk-2022) Dat schiet op.
Hervormen belastingen
Met het onvoorwaardelijk basisinkomen heeft iedere inwoner een sterke basis van waaruit eigen keuzes gemaakt kunnen worden. Mensen willen (maatschappelijke) zingeving en zullen werk doen dat bij hen past. Deze vrijheid kan enkel worden ervaren als iedereen bijdraagt aan de bekostiging ervan door eerlijke belasting en verdeling van kapitaal.
Daarom betaalt iedereen een eerlijke belasting. Tot een inkomen van € 25.000 is iedereen vrijgesteld van belasting.
Bedragen boven € 25.000 en tot € 50.000 wordt 40% belasting afgedragen.
Alles boven € 50.000 wordt belast met 75%.
Dit inkomen is inclusief het basisinkomen en staat los van één of meerpersoonshuishoudens. Thuiswonende kinderen zijn uitgezonderd.
Het hervormen van belastingen ingeschaald op de kansenmatrix
Werken draagt bij aan zingeving. Vanuit dat perspectief kunnen hoge lonen progressief worden belast. Net als nu, maar dan met hogere schijven. Een inkomen van € 150.000 bovenop het basisinkomen geeft een belastingdruk van (25 x 0,4) + (125 x 0,75) = € 103.000. Het netto inkomen bedraagt dan € 71.000,-
De rijksinkomsten bedragen in 2022 334 miljard. Deze zouden dus fors toenemen. Zo fors, dat het basisinkomen inmiddels is gerechtvaardigd. Met deze forse belasting krijg je wel iets terug: gratis zorg én onderwijs.
Geen aftrekposten
In het verlengde van de hervorming: eenvoud is troef! Het ontwijken van belasting moet worden uitgebannen. Daarmee kan bijvoorbeeld een rem worden gezet op de stijging van vastgoed als gevolg van de leencapaciteit door aftrek. De aftrek van hypotheekrente wordt per direct stopgezet.
Geen aftrekposten en de inschaling op de kansenmatrix
Wanneer de hypotheekrente wordt stopgezet is een aanvullende maatregel nodig om tot een eerlijkere verdeling van welvaart te komen.
Stimuleren van duurzame bouw
Een hypotheek mag maximaal 90% van de getaxeerde woningwaarde bedragen wanneer deze duurzaam is gebouwd. De hoogte van dit percentage wordt lager naarmate het materiaalgebruik voor woningen minder duurzaam is. Duurzaamheid geldt ook voor het verkrijgen en transport van materialen.
Voor panden die niet duurzaam zijn is meer eigen vermogen nodig. Starters op de woningmarkt hebben vanaf 18 jaar kunnen sparen mede door het basisinkomen waardoor het toetreden tot de woningmarkt makkelijker is. Prijzen van vastgoed zullen minder snel stijgen. Overwaardering valt weg.
Er dient een rem gezet te worden op de prijsontwikkeling van (duurzame) materialen. Niet door een plafond, maar wederom door eerlijke belasting van bedrijven.
De inschaling van het stimuleren van duurzame bouw
Inzet pensioenreserves
De bekostiging van de maatschappelijke verduurzaming mag niet worden afgewend op de jonge generatie daar zij niet of nauwelijks hebben bijgedragen aan de toestand van het huidige milieu en klimaat. Pensioenreserves inzetten voorkomt dit. Er is geen armoedeval door het onvoorwaardelijk basisinkomen. Dit moet in de wet verankerd zijn.
De opgebouwde pensioenen kunnen geheel of gedeeltelijk worden gebruikt voor het verduurzamen van huidig en nieuw vastgoed. Deze mogelijkheid kan door de eigenaar van het pensioen zelf worden gekozen en is niet verplicht.
De inzet van pensioenreserves hebben een flinke impact volgens de kansenmatrix
Ook voor de pensioenuitkering geldt dezelfde progressieve belasting.
Gelijkgeschakelde belastingtarieven voor bedrijven
Bedrijven betalen volledige belasting. Wereldwijd worden belasting tarieven voor multinationals gelijkgeschakeld. Een korting geldt voor multinationals die de wereld zichtbaar vergroenen.
Gelijkschakelen heeft enerzijds tot doel om te voorkomen van het uitspelen van landen tegen elkaar. Bijvoorbeeld door te dreigen de productie naar andere landen te verplaatsen. Ook moet het lage lonen en schending van mensenrechten voorkomen. Duurzame (sociale) innovatie kan op deze manier worden bevorderd.
Nederland kan als ontwikkeld land met een infrastructuur die zich kan meten met de beste ter wereld natuurlijk ook hogere belastingen voor bedrijven veroorloven.
Als multinationals nu eens echt belasting zouden betalen
Bedrijven die bezig blijven met moreel verwerpelijke constructies snijden zichzelf mogelijk in de vingers. Werknemers zijn eerder geneigd te kiezen voor werk dat dichter bij henzelf en de eigen waarden ligt. Door het onvoorwaardelijk basisinkomen is er voor mensen geen of minder afhankelijkheid van werkgevers. De mens staat centraal!
Transitie boerenbedrijf
Het stikstofdebat kan natuurlijk niet ontbreken. Het debat werkt verlammend. Meerdere decennia is de impact van voornamelijk veeteelt gebagatelliseerd ten gunste van met name grotere bedrijven en ten kosten van het welzijn van mens dier en natuur. Boeren moeten om. Maar niet door sancties en een destructief overheid-narratief en dito beleid.
Boeren zijn de nieuwe rijken en hebben een maximale maatschappelijke bijdrage. Boeren dienen maximaal gefaciliteerd te worden in deze transitie waarbij vee vervangen zal worden voor planten en de wijze van verbouwen eveneens. Voedselbossen, technologische kweekinnovaties, etc.
De transitie van het boerenbedrijf biedt zeer grote kansen op alle waarden in de kansenmatrix
Voor de transitie van het boerenbedrijf dient 7 jaar te worden uitgetrokken om de natuurlijke omgeving de tijd te geven zichzelf in te regelen. Zo kunnen diverse soorten vóór én met elkaar vanuit balans samenwerken en tot bloei komen binnen één groot ecosysteem.
7 jaar
7 jaar is een wetmatigheid. Ook wanneer deze vingeroefening daadwerkelijk manifest zou worden duurt het 7 jaar voordat een dergelijke transitie tot rust komt en kan bloeien en groeien. Met ieder mens zijn bijdrage daaraan.
Welke maatregelen zou jij op de kansenmatrix willen projecteren?
De stuurgroep van een project verleend decharge als een project (succesvol) is afgerond. Het is een manier om formeel stil te staan bij de successen van het project. En om vast te stellen dat aan de eisen en verwachtingen van het project voldaan.
Decharge met een glimlach
Het verlenen van een decharge – laten we het de formele afronding noemen – mocht ik afgelopen week meemaken bij Waternet. Een kort maar hevig project waarin ruim 40 medewerkers hun input voor hebben geleverd. In krap vier maanden tijd is van alle beheerobjecten over alle technische installaties een risicoprofiel vastgesteld bij functioneel falen. De resultaten hebben letterlijk geleid tot een glimlach. Zowel bij de stuurgroep als bij het management.
Beeldvorming
Waternet streeft naar een excellent en toekomstbestendig beheer van de watercyclus en gebruikt daarvoor de methodiek van Assetmanagement. Assetmanagement gaat over keuzes maken. Keuzes die moeten leiden tot een optimale bijdrage in het functioneren van een veilige en schone leefomgeving. Voor Waternet staan daarbij de waterketen, het watersysteem en drinkwater centraal. Waternet wil assetmanagement mede vormgeven door slim gebruik te maken van data. Zodat steeds beter onderbouwd kan worden waarom en welke keuzes er gemaakt worden. De keuzes voor maatregelen die nodig zijn om te blijven voldoen aan de wettelijke taken, maar ook in het streven een duurzame en betrouwbare partner te zijn voor Amsterdam en AGV. Om samen te werken aan het doel een veilige en schone leefomgeving te verkrijgen én te behouden.
In de strategische assetmanagementplannen (SAMP) van Waternet zijn de doelen beschreven en uitgewerkt. Ze vormen de kapstok van alle keuzes (investeringen, vervangingen, onderhoud, etc.) die Waternet maakt. Uitgaande van het principe dat je een euro slechts één keer kan uitgeven, streeft Waternet niet alleen naar het maken van de juiste keuzes, maar ook naar de grootste toegevoegde “waarde” van die euro. Dat doet ze door “waarde” als meer te beschouwen dan enkel financiële waarde. Voor publieke voorzieningen als infrastructuren spelen namelijk ook andere waarden een rol zoals bijvoorbeeld: Veiligheid, Milieu en omgeving en Imago en dienstverlening.
Feature risicoprofielen
Door mogelijke gebeurtenissen (risico’s) te wegen aan de hand van deze waarden (bedrijfswaarden) is Waternet in staat om – in combinatie met kosten en gewenste prestaties – een oordeel te geven of een gebeurtenis acceptabel is of niet indien deze zich ondanks alle inspanningen toch voordoet. Het in kaart brengen van mogelijke gebeurtenissen biedt de mogelijkheid maatregelen en andere activiteiten te nemen.
Met de feature “risicoprofielen beheerobjecten” is op een slimme manier invulling gegeven aan het aspect risico’s. De doelstelling om assetmanagement werkbaar te maken op een data-gedreven manier in 2024 vraagt om inzicht in de staat van de assets en welke risico’s die assets kunnen hebben op de bedrijfswaarden van Waternet. De assets dienen de waarden – en dus doelen – te ondersteunen in plaats van te ondermijnen bij uitval.
Slim prioriteren is de titel van het adviesrapport
Werkwijze
Waternet heeft een enorme hoeveelheid ervaringskennis die al dan niet is vastgelegd in diverse systemen en werkwijzen. Om een antwoord te geven op de vraag welke assets data-gedreven moeten zijn ingericht in 2024 moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan.
Het is nodig om de verschillende bronnen van kennis (en data) vergelijkbaar te maken.
Er wordt een uitspraak gedaan over de criticaliteit van de beheerobjecten onderling (binnen een assetgroep) en in een vergelijk met beheerobjecten (tussen assetgroepen).
De kapstok is het bedrijfswaardenmodel van Waternet.
Deze waarden zijn op een eenduidige wijze geïnterpreteerd.
Invulling van de voorwaarden
Ad1. De opzet van één format (lijst met beheerobjecten en onderscheidende criteria) voor alle assetgroepen maakt een snel vergelijk mogelijk. Daarbij is bewust ruimte gelaten voor bestaande informatie en lopende projecten en initiatieven. Iedereen werkt op eenzelfde wijze toe naar het resultaat per assetgroep.
Ad2. Met voorbeelden en bijeenkomsten is uitleg gegeven over het belang van onderscheidende criteria. Ook is er een team stand-by om zo nodig directe ondersteuning te bieden en/of deels te ontzorgen. Er wordt gewerkt met onderscheidende criteria om afzonderlijk behandelen van beheerobjecten te voorkomen. Wel worden de beheerobjecten als generiek beschouwd bij het bepalen van het risicoprofiel. Het risicoprofiel geldt dan in principe voor elk beheerobject (bijvoorbeeld voor elk gemaal), maar de onderscheidende criteria bepalen de mate waarin elk gemaal bijdraagt aan dat generieke risico.
Ad3. Om een vergelijk binnen en tussen assetgroepen te kunnen maken is eenduidigheid nodig. De bedrijfswaarden van Waternet zijn de kapstok voor het nemen van besluiten. De risicoprofielen zijn uitgedrukt in een monetair equivalent van de verschillende risico’s per bedrijfswaarde die optreden bij uitval van een beheerobject. Dit equivalent is afgeleid van de bedrijfswaarden en wordt voor iedere assetgroep op eenzelfde wijze geïnterpreteerd. Het equivalent maakt een vergelijk binnen en buiten de assetgroepen mogelijk en geeft een financiële waarde aan de risico’s en daarmee nieuwe inzichten.
Ad4. Een vergelijk valt of staat met de interpretatie van de invulling om tot dat vergelijk te komen. Er is een beroep gedaan op de kennis en kunde van vele specialisten op diverse terreinen om de risicoprofielen vanuit verschillende perspectieven te kunnen belichten. De opzet van de bedrijfswaardenmatrix van Waternet verkleind de kans op foutieve invulling door interpretatieverschillen. Dit traject is zoveel mogelijk begeleid.
Resultaat
De aanpak is heel effectief geweest en heeft antwoord gegeven op de vragen uit de werkwijze. Het toepasbaar maken van de bedrijfswaarden~ / risicomatrix op een zelfde wijze over alle assetgroepen is niet eerder op deze manier aangepakt. Het is nu mogelijk geworden een onderling vergelijk van beheerobjecten binnen assetgroepen en tussen assetgroepen te maken. Er zijn directe aanbevelingen gedaan (in lijn met de opdracht) en indirecte aanbeveling ten aanzien van de algehele bedrijfsvoering. Terecht een decharge met een glimlach!
