Is het mogelijk om met een assetmanagement methodiek de huidige klimaatproblematiek te beschouwen door het maken van morele keuzes? Niet als absolute waarheid, maar als een gedachten-experiment?
Een gedachten-experiment voor het toetsen van klimaatoplossingen aan maatschappelijke “waarden.” Van belang daarbij is dat ingeschat kan worden op welke waarden het huidige klimaat invloed heeft en het effect van het nemen van maatregelen op deze waarden. Assetmanagement gaat over keuzes maken. Keuzes waarbij de logica voorschrijft dat maatregelen met de grootste waarde t.o.v. de kosten van die maatregel als eerste worden gekozen.
Voor deze morele uiteenzetting heb ik dat impliciet gedaan. De hypothese is dat de onderstaande waarden het maatschappelijke uitgangspunt vertegenwoordigen. De asset is het klimaat. Het risico is het niet halen van de klimaatdoelstellingen.
Huidige situatie
Hoe gaat Nederland de klimaatdoelstellingen halen? Nederland wil van het gas af. Tegelijkertijd lijkt er al gekozen voor een alternatief in de vorm van een all-electric maatschappij. Maar waarom? Politiek gezien een mooi gebaar naar Groningen. Maar ook zonder Groningen is er nog altijd meer dan voldoende gas waar nog heel wat jaren van geprofiteerd kan worden. Daarbij is de CO2 uitstoot van gas nog altijd betrekkelijk laag zeker in vergelijking met het alternatief. Bovendien is Nederland gezegend met een fijnmazig en betrouwbaar gasnet wat prima dienst kan doen als transport systeem voor waterstof. Iets wat o.a. Kiwa uitgebreid heeft onderzocht. Het instandhouden en dus gebruiken van het gasnet bespaart vele banen en creëert ook nieuwe banen omdat het een enorme stimulans voor verdere innovatie van het (goedkoper) produceren en distribueren van waterstof.
Ondanks meerdere gesubsidieerde waterstofprojecten lijkt er weinig gehoor voor waterstof in de politiek. Nederland moet immers massaal aan de warmtepomp. Los van het feit dat al die warmtepompen bij elkaar heel wat decibellen zullen gaan produceren moeten deze ook maar gekocht kunnen worden. Het idee is dat de warmtepompen daardoor ook snel goedkoper zullen worden en dus beter bereikbaar voor de consument. Vraag en aanbod én capaciteit gooit misschien roet in het eten. De (noodgedwongen) vraag zal stijgen, maar is er dan nog voldoende aanbod? De hoeveelheid werk dat de plaatsing van al die pompen oplevert vraagt een capaciteit van installateurs die vermoedelijk niet geleverd kan worden. Mocht deze hele exercitie toch gaan lukken, dan heeft Nederland in 2030 heel veel overbodige miljarden uitgegeven als Staat én burger. Daarnaast heeft Nederland dan een nieuw fenomeen geïntroduceerd: geluidvervuiling als equivalent van lichtvervuiling. Maar wat deze miljarden werkelijk overbodig maakt is dat het afkoppelen van gas voorlopig helemaal niets aan de klimaatdoelstellingen bijdraagt.
Andere maatregelen
Maar er zijn meer maatregelen. Nederland wil (net als vele landen om ons heen) af van benzine en diesel. Nu en de jaren erna worden maatregelen getroffen die het rijden in benzine of dieselauto’s verder ontmoedigt. Ik ben voorstander, al is het alternatief nog wel wat karig in termen van actieradius, “laadtijd” en kosten. Maar het lijkt mij heerlijk om elektrisch te kunnen rijden zodra – mede door innovatie – deze problemen zijn opgelost. Elektrisch rijden zorgt voor miljarden investeringen. Maar terugkijkend naar de klimaatdoelstellingen lost het maar weinig op. Het terugdringen van de schadelijke uitstoot wordt grotendeels weer teniet gedaan door het produceren van accu’s. Dit is geen klimaatvriendelijk proces. Nog los van het winnen van de benodigde grondstoffen die nodig zijn voor accu’s. De stijgende vraag naar grondstoffen als Kobalt, Nikkel, Grafiet en natuurlijk Lithium zullen de prijzen opdrijven. Ondanks dat accu’s de afgelopen jaren veel goedkoper zijn geworden. Bovendien zijn de landen waar dit wordt gewonnen niet altijd het meest stabiel. Nederland kan zich dus hardop de vraag stellen of het elektrisch rijden wel betaalbaar is op korte termijn. Veel mensen willen wel, maar kunnen het niet. Als straf mag daarom meer betaald worden voor het blijven rijden met de vertrouwde brandstofmotor. Die overigens de laatste jaren veel schoner en zuiniger is geworden.
Elektrisch rijden begint pas echt bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen wanneer de accu wordt vervangen door een brandstofcel. Misschien is er dus meer nodig dan 2,2 miljoen subsidie. De huidige focus om van het gas af te gaan is misschien wel een goede focus, maar dit lijkt niet het juiste moment. Als we de huidige plannen projecteren op de maatschappelijke “waarden” dan kan dat worden samengevat in één kleine tabel.
De sociale samenhang is over het algemeen sterk in Nederland. Hoewel het vertrouwen in de politiek relatief laag is zal deze niet beter worden wanneer inwoners op kosten worden gejaagd. Van innovatie is niet echt sprake omdat deze niet erg wordt gestimuleerd. De veiligheid wordt niet beter of slechter maar de (volks) gezondheid, welzijn en welvaart zal voor burgers eerder afnemen dan toenemen. Klimaatdoelen hebben direct impact op deze waarden en de maatregelen worden direct gevoeld in de portemonnee.
Tel daarbij op dat op 21 januari 2019 bekend werd dat het kabinet 9 megaton CO2 meer moet reduceren dan voorzien. De maatregelen waaraan gedacht wordt is het sluiten van kolencentrales, nog verder verhogen van de energierekening en het verlagen van de maximale snelheid. Dat deze extra reductie los staat van het klimaatakkoord doet er eigenlijk niet toe. De politiek is verdeeld. Bedrijven belasten zorgt voor een rem op economische groei en burgers laten betalen brengt ook de nodige economische schade toe. (Assetmanagement) keuzes zijn niet altijd makkelijk.
Technische oplossingen
Techniek maakt het leven vaak makkelijker en het heeft de wereld veel gebracht. Ook nu wordt er veel hoop geput dat techniek en nieuwe technologie de klimaatproblematiek kan verhelpen of tenminste reduceren. Maar laten we dan wel een andere oplossing kiezen dan los van gas. Als er dan toch wordt ingezet op techniek, beperk het dan niet. Laten we inzetten op waterstof. De grondstof hiervoor is er in overvloed en is makkelijk verkrijgbaar. Er is geen schaarste en de toepassingen zijn eindeloos. We zijn niet afhankelijk van andere landen en onstabiele regimes. We hebben de infrastructuur om waterstof te transporteren. Innovatieve oplossingen worden reeds nu al bedacht om waterstof makkelijker, goedkoper en 
duurzamer te produceren. Waterstof is bovendien een goede vorm van energieopslag. Windmolens en zonnepanelen leveren heel veel groene energie. Maar die energie moeten we wel direct gebruiken om er profijt van te hebben. Het overschot van deze groene energie zou direct ingezet kunnen worden voor het fabriceren van waterstof. Ook de industrie produceert al grote hoeveelheden (grijze) waterstof per jaar. Waterstof lijkt het antwoord te zijn op de klimaatproblematiek, maar in het regeerakkoord zien we er weinig tot niets van terug. Het draagt wel goed bij aan de maatschappelijke waarden.
Over een andere boeg
Wanneer we de blik verruimen door ook niet technische oplossingen te bedenken komen we onherroepelijk uit bij de veestapel. Wist je dat wanneer een gemiddeld gezin (2,2 personen) een vegetarisch dieet zouden volgen dit jaarlijks 1.100 kg CO2 reductie geeft? Een snelle rekensom maakt dat als iedere Nederlander dus een vegetarisch dieet zou volgen dit tot een CO2 reductie leidt van 8,6 miljard kg CO2. Dit geeft maar aan hoeveel uitstoot de veestapel met zich meebrengt. Als een volledig plantaardig dieet zou worden genuttigd dat is de reductie nog veel groter. Een significante bijdrage dus aan de klimaatdoelstellingen. Laat ik dat iets verder “onderzoeken.”
Doordat er veel minder vee is komt er een enorme hoeveelheid grond vrij. En heel veel grond in Nederland is veengrond. Om veengronden geschikt te maken voor veeteelt mag het niet te nat zijn. Nadeel van droge veengronden is dat het CO2 afgeeft. Een natuurlijk proces. Met de klimaatverandering en toenemende droogte wordt de hoeveelheid CO2 afgifte enkel maar groter. Nederland is kennisland en gidsland hoe om te gaan met water. Door veengronden voldoende vochtig te houden wordt de CO2 afgifte gereduceerd en is er door de beschikbaar gekomen grond ruimte voor het verbouwen van plantensoorten en gewassen die een vegetarisch of veganistisch dieet verder bevorderen. Het veen in Nederland stoot een vergelijkbare hoeveelheid CO2 uit als een kolencentrale. Overigens, Nederland moet vanaf 2021 de hoeveelheid natuurlijke CO2 uitstoot met ruim een derde verminderen. Minder vee geeft dus ook nieuwe mogelijkheden en kansen.
Steeds meer raken mensen ervan doordrongen dat het consumeren van (te) veel vlees negatieve effecten heeft op de gezondheid van mensen. Rood vlees en bewerkt vlees zoals vleeswaren worden in verband gebracht met beroerte, diabetes type 2 en kanker. Ook rauw vlees of verbrand vlees zijn schadelijk. Het stoppen of minimaliseren van vlees in ons dieet zou een direct positief gevolg hebben op de kosten voor de gezondheidszorg. Er zouden miljarden vrij komen! Niet enkel vanwege de verminderde zorg die mensen nodig hebben, maar ook het ziekteverzuim zou drastisch dalen.
Boeren hebben natuurlijk wel wat weg te slikken. Hun inkomen dreigt weg te vallen met deze maatregel en de LTO is direct op ramkoers. Met de besparingen op de gezondheidszorg kunnen boeren worden gesubsidieerd om over te stappen op plantaardige productie. In een vegetarische en veganistische wereld met zoveel beschikbare grond kan heel veel verbouwd worden wat een enorme bloei van het boerenbedrijf betekent. De boer wordt de drijvende kracht achter de toenemende volksgezondheid en het herstellende klimaat! En de wolf hoeft ook niet meer te worden afgeschoten.
Er “leven” in Nederland ruim 12 miljoen varkens (+2 miljoen waarvan we niet wisten dat ze er waren). Ver van ons weggestopt in megastallen. Met 0,8 m2 tot 1,3 m2 (resp. geen beter lever keurmerk tot 3 sterren keurmerk) heb je het als vleesvarken maar te doen. Dat is de grootte van een gemiddeld toilet. En dan op, naast, boven en onder elkaar gestapeld. Ik heb het alleen nog over varkens. Laat dat even op je inwerken.
RUIMTE VOOR BEZINNING
Ik vind vlees op zijn tijd best lekker. Maar om meerdere redenen groeit het maatschappelijk besef dat de huidige vleesconsumptie niet meer kan. Dus weg met de veestapel! Stoppen met vlees eten is met stip de meest liefdevolle daad die we als mensheid voor mens en dier kunnen doen.
Als we het over een andere boeg gooien levert deze gedachten-oefening best een mooi plaatje op wat weinig toelichting nodig heeft. Niets wordt slechter, veel wordt beter. Winst aan alle kanten. Maar wat houdt ons tegen om voor deze maatregel te kiezen?
Nederland als kennis- en gidsland
Nederland is een kennis en gidsland. De hele wereld kijkt naar onze strijd tegen en de omgang met water. Nederland is misschien wel de waterautoriteit van de wereld. Onze kennis is een exportproduct. Ook op technologisch gebied staat Nederland hoog in aanzien. Veel technische innovaties zijn in Nederland bedacht.
Echter als het gaat om verduurzaming loopt Nederland eerder achter de troepen aan dan erop vooruit. Niet voor niets dreigt Nederland de klimaatdoelen niet te halen. Wanneer we vol inzetten op het gebruik en toepassen van waterstof levert dan een enorme innovatiekracht op. Als we deze innovatie ook nog combineren met een voornamelijk plantaardig dieet, dan zien we ook sociale innovatie ontstaan. Ik hoop dat mensen op het punt staan het traditionele denken te verruilen voor het nieuwe denken. Anders denken, anders handelen en daardoor weerstanden overwinnen. Met elkaar, maar vooral in onszelf. Dat maakt andere maatregelen beter bereikbaar.
Nederland kan een leidende rol pakken in de wereld. Door te doen en lef te tonen. Door afscheid te nemen van bedrijven en instituten die niet langer voor ons werken maar tegen ons doordat ze vasthouden aan oude tradities, en (macht)patronen. Bedrijven die de slag om te veranderen hebben gemist omdat ze onvoldoende wendbaar zijn. Bedrijven en instituten die profiteren van economische groei maar wanneer het slecht gaat dat afwentelen op de politiek en burgers. Het is niet raar dat het vertrouwen in de politiek historisch laag is. Er lijkt geen visie te zijn, sprake van korte termijn denken, er wordt gepolariseerd en verdeeldheid gezaaid. 
Maatregelen die genomen worden kunnen niet goed worden uitgelegd. Het kleine Nederland lijkt van Gas Los maar heeft de potentie om heel groot te worden. De vraag is of we om dat te bereiken onze eigen schaduw durven te aanschouwen. Als we daartoe in staat zijn wordt ook de sociale samenhang groen. Want deze klimaatproblematiek pak niet jij of ik aan, maar wij allemaal.
In dit gedachten-experiment is geen aandacht gegeven aan al die burgers, bedrijven, organisaties die op elk hun eigen wijze invulling geven aan het verduurzamen van de maatschappij. De wereld begrijpt steeds beter dat plastic niet meer kan en stiekem zijn wij best trots op “onze” Boyan. De week van de duurzaamheid en circulariteit is nog maar net achter de rug. Nederland begint steeds meer te glinsteren van zonnepanelen op daken (hoewel dat in het noorden vermoedelijk niet zal toenemen). Al deze mooie initiatieven maken Nederland en de wereld net een beetje beter begaanbaar. Er gebeuren dus heel veel goede dingen. En ook dit assetmanagement gedachten-experiment is in feite niets nieuws. Tal van organisaties en (lagere) overheden gebruiken al bedrijfswaarden in een afwegingskader (risicomatrix) om keuzes te maken. Hoewel de politieke kleur hier en daar wat andere accenten kan geven zou het fundament van deze waarden niet heel anders moeten zijn. De vraag is of de huidige waarden vanuit de politiek nog wel aansluiten bij de waarden van de huidige tijdsgeest. De symbolische – door het Bulletin of the Atomic Scientists bijgehouden – “Doomsdayclock” staat sinds 25 januari 2018 op 2 voor twaalf. Er is dus meer (of iets anders) nodig!
Wat ga jij doen?
De vraag is nu, wat ga jij doen? Laat jij je stem horen? Ga je onderzoek doen? Ga je dit artikel aanvullen, liken of delen? Assetmanagement is best leuk en soms een beetje spannend.
