Geplaatst op

Laat dit even op je inwerken

Vandaag is het Earth Overshoot Day. Dit is de dag waarin een ingewikkelde formule met tal van aannames de mensheid verteld dat ze de natuurlijke hulpbronnen die de aarde per jaar kan leveren al heeft opgebruikt. Laat dit even op je inwerken.

De mensheid gebruikt op dit moment 74% meer dan van wat de ecosystemen van de planeet kunnen genereren. Dat komt overeen met 1,7 aardes. Vanaf vandaag werkt de mensheid op ecologische tekorten. Let wel, dit gaat over de hele planeet. Voor Nederland ligt de Country Overshoot Day op 27 april. In 2020 viel deze (mede door de coronacrisis) op 3 mei.

De wereldwijde populatie groeit. De economische activiteit groeit. De welvaart groeit. Consumentisme stijgt. De vraag naar grondstoffen stijgt. De energiebehoefte stijgt. De hoeveelheid afval en vervuiling neemt toe. De temperatuur op aarde stijgt. En snel ook!

Een Gotspe

De terugkerende boodschap is dat de mensheid nog steeds in staat is de mondiale temperatuurstijging te beperken tot niet meer dan twee graden. Theoretisch is dat juist. Praktisch onmogelijk. Drie decennia geleden was er momentum en politieke wil en draagkracht om actie te nemen met o.a. het Montreal Protocol. Dit zorgde voor een samenwerking van wetenschappers, industrie en politici, onder druk van de publieke opinie. Het leidde tot het uitbannen van CFK’s om het gat in de ozonlaag te herstellen. Maar wat er daarna gebeurde? Niets fundamenteels. De terugkerende boodschap is een gotspe. De klimaatplannen van de EU geven een antwoord, maar het is – in mijn beleving – te laat en te weinig. Over 30 jaar is de mondiale temperatuur (als we niets doen) opgelopen tot +3°C. Laten we de gevolgen aanschouwen.

Klimaat risicomatrix 2.0. Wat gebeurd er bij 3 graden opwarming?

Laten we ervanuit gaan dat 3°C een Zekerheid is. In de matrix de kans van voorkomen, rechtsboven.

Bij 3°C zijn de gevolgen, in deze matrix, ingeschaald op Ernstig. In een eerder artikel is het gebruik van de matrix én de omgang met onzekerheden uitgelegd. Dat lees je hier. Per maatschappelijke waarde zijn de gevolgen op hoofdlijnen uiteen gezet.

Gevolgen
Sociale samenhang (betrokkenheid)

Bij 3°C stijging van de globale temperatuur zullen de droge delen van de wereld nog veel droger zijn dan nu. Met extreme temperaturen tot gevolg en een onleefbaar klimaat. Dit zal leiden tot enorme stromen vluchtelingen. Niet 10 miljoen, niet 100 miljoen, maar mogelijk zelfs meer dan 300 miljoen mensen die op de vlucht zijn. De uitdaging van alle landen die nog leefbare gebieden hebben is hoe hier mee om te gaan. Beschavingen zullen onder druk komen te staan. De indeling van de landsgrenzen gaat nergens meer over en zullen vervagen.

Laat dit even op je inwerken.

Innovatie (kwaliteit leefomgeving)

Door de stijging van de temperatuur zijn natte delen van de wereld nog natter en droge gebieden droger. Het mediterrane gebied zal verwoestijnen en wordt onleefbaar. De mensen die vluchten komen ook uit gebieden waarvan je dat nu niet zou verwachten. Het landoppervlak op aarde zal voor meer dan 50% verdrogen. Dit zijn gebieden waar geen bomen of andere vegetatie kan worden aangeplant. De extreme hitte die periodiek zal voorkomen treft 2 – 6 miljard mensen. Ofwel meer dan 80% van de wereldbevolking.

Laat dit even op je inwerken.

Veiligheid (publiek en omgeving)

Een mondiale zeespiegelstijging van 1 – 2 meter is reëel. Voor Nederland is het een geluk dat deze stijging waarschijnlijk niet direct op de Noordzee van toepassing zal zijn. De Noordpool is alweer een decennium ijsvrij. Door de stijging van de zeespiegel, maar ook door de hoeveelheid aan flashfloods die sinds de jaren 20 een normaliteit zijn geworden, staat een leefgebied onder water van 5k – 15k km2. Een gebied vergelijkbaar met Noord- en Zuid-Holland plus Zeeland. Dit zijn dus gebieden waar niet meer gewoond kan worden. Kuststeden staan met enige regelmaat (deels) onder water.

2% van het water op aarde is drinkbaar. Bij 3°C is dat nog maar 1,3%. Orkanen en vuurstormen komen wereldwijd geregeld voor. De uitwerking hiervan is verwoestend.

Laat dit even op je inwerken.

(Volks)gezondheid (milieu en bedreiging)

3°C opwarming zorgt voor een tekort aan water dat 1 tot 2 miljard mensen treft. Het aantal mensen dat overlijdt als gevolg van overstromingen zal oplopen tot mogelijk 300 miljoen. Bij 3°C gaan er zullen veel factoren elkaar versterken (positive terugkoppeling). Het tempo van verdere opwarming versnelt naar een punt dat de opwarming onomkeerbaar is. De Amazone is niet meer. Ze zal bijna volledig zijn afgestorven. De natuur is niet in staat om zich in zo’n kort tijdsbestek aan te passen aan de veranderende temperatuur. In het natuurlijke proces had ze daar miljoenen jaren de tijd voor.

Laat dit even op je inwerken.

Welzijn (mens en dier)

In 2050, de periode dat de mondiale temperatuur met 3°C  is toegenomen, heeft de wereldbevolking te maken met een groot en structureel voedseltekort. De hongerdood neemt alleen maar toe. Nog eens minimaal 4 miljoen mensen extra zullen overlijden door voedseltekort. Nu al overlijden er dagelijks 24.000 mensen aan honger en er leven 155 miljoen mensen in acute hongersnood.

100 – 300 miljoen mensen zullen geen thuis meer hebben. Voor dieren (de soorten die nog leven) is het leefgebied inmiddels met meer dan 50% gereduceerd. Het aantal mensen dat als direct gevolg van de hitte overlijdt wordt geschat op 50 – 80 miljoen.

Laat dit even op je inwerken.

Welvaart (maatschappelijke gevolgkosten)

Als iets met onzekerheid is omgeven is het wel wat het financieel opvangen van de voorgaande gevolgen – voor zover dat überhaupt mogelijk is – kost. Bij 3°C kan de rekening globaal oplopen tot 3 Biljoen. € 3.000.000.000.000,-. Per jaar!

Laat dit even op je inwerken.

Hoe langer er wordt gewacht met het uitvoeren van plannen om de mondiale temperatuur in de hand te houden, hoe hoger de rekening. Deze rekening is een veelvoud van de uitgaven. Voor een assetmanager is dit een no-brainer.

Hoop

Het zal een wonder zijn als de mensheid is staat is een uitvinding te doen om omgekeerde emissie te realiseren. Wanneer de wereld morgen stopt met CO2  en andere broeikasgassen uitstoten, dan zal de opwarming nog jaren doorgaan en de hoeveelheid broeikasgas zal niet zomaar afnemen. Onze manier van leven is niet houdbaar. We moeten als mensheid over onze eigen schaduw springen. Meerdere keren. Ik denk niet dat dit mogelijk is met overheden die voornamelijk sanctioneren i.p.v. faciliteren.      

Overheden faciliteren ontwikkeling en techniek vanuit economische perspectief. Maar economische groei gaat niet samen met de uitdaging waar de mensheid voor staat. Een globale aanpak is nodig, maar kan worden aangejaagd door nationale voorbeelden. Faciliteer mensen om zelf klimaatbewuste keuzes te maken door geld aan hen beschikbaar te stellen. Maak ze onvoorwaardelijk onafhankelijk van werk en inkomen door een basisinkomen te garanderen. Ik geloof dat mensen graag bijdragen aan een wereld die toekomst biedt aan de generaties na ons. Geef ze de middelen om dat ook te kunnen doen. Daarvoor is een besef van de urgentie nodig. En daar gaat het mis.

Het dagelijkse nieuws wordt gekaapt door coronacijfers en ~maatregelen wat maximaal afleidt van de werkelijke uitdagingen. Een volk dat polariseert ten faveure van het eigen ego helpt zichzelf radicaal de afgrond in als het geen afstand neemt om te beschouwen welke golf er werkelijk dreigend is. Er is nog hoop! Daar waar de crisis zichtbaar en tastbaar wordt ontstaat verbroedering. We steunen en helpen elkaar.

Laat dit even op je inwerken.    

Geplaatst op

Bedrijfswaarden moeten streven naar eenvoud

Veel organisaties worstelen met het vaststellen van hun bedrijfswaarden. Veel discussie en besluitvorming is nodig om te komen tot een set van waarden waarin de definities glanzen van de mooie volzinnen. In de praktijk blijken ze ingewikkeld terwijl voor het toepasbaar maken bedrijfswaarden moeten streven naar eenvoud.

Hoe zit het ook alweer?

Elke organisatie met kapitaalintensieve goederen (assets) houdt zich in min- of meerdere mate bezig met assetmanagement. Assetmanagement is het halen van de maximale waarde uit deze assets.

Een minimale voorwaarde om de waarde te kunnen bepalen is dat er is afgesproken wat waarde is en hoe verschillende waarden zich tot elkaar verhouden. Binnen assetmanagement wordt een dergelijk waardesysteem vaak het bedrijfswaardenmodel genoemd. Hierin wordt opgenomen hoe de verschillende aspecten van waarde ten opzichte van elkaar gewogen moeten worden, zowel in een direct vergelijk, als in een vergelijking met onzekerheid als in een vergelijking op verschillende momenten. Een goed model helpt je bij het maken van keuzes omdat je goede – op waarden gebaseerde – afwegingen kunt maken.

In de praktijk blijkt dit niet altijd even eenvoudig. Het benoemen van een bedrijfswaarde lukt nog wel. Een volgende stap om duidelijk te maken wat ermee wordt bedoeld wordt al ingewikkelder. Het toepasbaar maken ervan blijkt in de praktijk pas echt tegen te vallen. Het model wordt daarmee een blok aan het been i.p.v. dat het je helpt de juiste keuzes te maken.

Hoe komt dit? En wat kan je eraan doen?

terug naar de basis

Een aantal basiskenmerken voor bedrijfswaarden:

  1. Bedrijfswaarden worden in grote lijnen bepaald door de belanghebbenden van een organisatie. Dit zijn klanten, afnemers, ingezeten, andere bedrijven, overheidsinstellingen, etc.
  2. De bedrijfswaarden bepalen waaraan een organisatie een bestaansrecht aan ontleent.
  3. Een bedrijfswaarde is meer dan enkel een financiële waarde.
  4. Vraagt om van buiten naar binnen te denken.
  5. Staan los van elkaar, maar kunnen elkaar wel beïnvloeden.
  6. Moeten toepasbaar zijn.

Hoe je deze kenmerken het beste kan naleven ligt aan de organisatie, de cultuur en de creativiteit van degene die dit gaat organiseren.

Van buiten naar binnen

Een belangrijk kenmerk is van buiten naar binnen denken. In mijn beleving gaat het daar in veel organisaties mis. Gesterkt door tools met daarin opgenomen bedrijfswaarden (of organisatiewaarden), de betekenis ervan en zelfs eenheden om ze te meten, gaan beleidsmakers aan de slag om de beste en belangrijkste bedrijfswaarden te kiezen voor de organisatie. Dat lijkt plausibel, maar pakt in de praktijk toch verkeerd uit met als gevolg een op het oog mooi model met waarden die in de praktijk niet of nauwelijks toepasbaar zijn. De totstandkoming van keuzes met zo’n model gaat gepaard met veel kunst en vliegwerk. Keuzes die bovendien moeilijk reproduceerbaar zijn. Voorkom dat er voor de belanghebbenden wordt gedacht door ze eerst inzichtelijk te maken. Bepaal daarna wat zij van jouw organisatie verwachten.

Belanghebbenden

Vergis je niet, het aantal belanghebbenden is doorgaans meer dan je in eerste instantie zou denken. Een brainstorm met diverse deelnemers zal een verrassend resultaat opleveren.

Als je de belanghebbenden in beeld hebt, dan helpt het om ze te prioriteren. Dit kun je doen door ze te plotten in een matrix met op de x-as het afbreukrisico dat de belanghebbenden kunnen veroorzaken voor jouw organisatie. Op de y-as de belangrijkheid van de belanghebbenden voor jouw organisatie. Doe dit niet alleen, maar met anderen én vanuit verschillende perspectieven. Houdt daarbij het kenmerk “van buiten naar binnen” in gedachten. Door een slimme aanpak kan je komen tot een betrouwbare prioritering. Met de hoogst geprioriteerden ga je aan de slag.

Voor deze top aan belanghebbenden plan je interviews in. Dat is én leuk om te doen en buitengewoon nuttig voor het verkrijgen van informatie op betrekkingsniveau. De centrale vraag tijdens die interviews is: wat verwacht je van mijn organisatie?

Om maar direct een misverstand uit de weg te ruimen: stel dat je maar 10% van de belanghebbenden interviewt, dan wil dat niet zeggen dat de verwachtingen van deze 10% geheel anders is dan van de 90% die niet is geïnterviewd. Er is altijd een overlap, omdat de 10% meer en hogere verwachtingen hebben dan de anderen.

Heb je de verwachtingen omschreven, dan kan je de steekwoorden omcirkelen. Dit doe je wederom niet alleen. Wat overblijft zijn in de basis de bedrijfswaarden voor jouw organisatie. Deze heb je nu van buiten naar binnen bepaald en vertellen je het bestaansrecht van jouw organisatie. Leg je daar de missie en visie van de organisatie naast, dan is de kans groot dat je deze kan doorvertalen naar jouw aanpak. Zo niet, dan kan het zomaar zijn dat de focus in jouw organisatie wordt gelegd op zaken die – volgens de belanghebbenden – niet tot de kerntaak van de organisatie behoren. Dat is ook waardevol om te weten.

oké, ik heb de bedrijFswaarden. En dan?

Een valkuil in het gebruik van bedrijfswaarden is dat de eenheid of indicator waarin ze kunnen worden uitgedrukt te ingewikkeld is. En dus niet toepasbaar. Het is heel verleidelijk om bijvoorbeeld procesparameters op te nemen om te duiden of aan een waarde wordt voldaan. Procesparameters zijn uitermate belangrijk om het proces te sturen en dus nuttig om te hebben. Om de invloed van de uitval van een assetsysteem op de procesparameters te bepalen wordt al ingewikkelder. Zeker wanneer gebruik wordt gemaakt van een logaritmische schaalverdeling van de bedrijfswaardenmatrix (of risicomatrix). Voor assetmanagement besluiten zijn procesparameters te veel detail.

Mijn ervaring is dat de eenheid waarin een bedrijfswaarde wordt uitgedrukt toepasbaar is als:

De eenheid meetbaar en/of schatbaar is voor de organisatie en/of waarneembaar is voor de omgeving (belanghebbenden).

Een geuremissie gaat over stank. Te veel geluid gaat over decibellen. Maar beide verzorgen overlast voor de omgeving. Overlast kan in beeld worden gebracht door het aantal overlastdagen. Hiermee komt direct een onderscheid naar boven voor installaties binnen bebouwd gebied en daarbuiten. Dit omdat het aantal overlastdagen is gekoppeld aan het aantal mensen dat in een gebied woont die (potentieel) overlast ervaren.

In het verlengde daarvan geldt bijvoorbeeld voor een universiteit de bedrijfswaarde kwaliteit onderwijs en onderzoek relevant zijn wanneer deze wordt uitgedrukt in bijvoorbeeld het aantal verliesdagen van onderwijs en verlies van onderzoek. Dit omdat het vastgoed waarin onderwijs of onderzoek niet beschikbaar is.

Een veel gebruikte bedrijfswaarde is compliance (of wet- en regelgeving). Het adagio is dat hier altijd aan wordt voldaan. In de kern is dat juist en daarom zijn installaties en processen zo ingericht dat er aan wordt voldaan. Interessanter is voor deze waarde de consequentie van het niet voldoen. Wat is dan de ernst van de juridische gevolgen? Dit kan lopen van een waarschuwing, een boete, een strafzaak, een daadwerkelijke veroordeling en zelfs een gevangenisstraf.

Streven naar eenvoud

Wil je bedrijfswaarden toepasbaar maken zorg dan voor eenvoud in de indicatoren. Dat is geen verarming van de waarde zelf, maar een uiting van snappen waar en voor wie de waarde is bedoeld. Als je het dan ook voor elkaar krijgt om de indicatoren logaritmisch in te delen in de risicomatrix dan heb je de medewerkers die ermee gaan werken pas echt geholpen. Je kunt er vanuit gaan dat met het model goede keuze gemaakt worden. Mits de medewerkers in de toepassing van het model getraind zijn.

Foto: Kepner-Tregoe.com

LEAM is expert in het toepasbaar maken van bedrijfswaarden en het (didactisch) faciliteren van het gebruik ervan.

Geplaatst op

De verkiezingen verdienen een schokgolf

Uit peilingen blijkt dat een ruime meerderheid van de Nederlanders (c.a. 70%) het klimaat belangrijk vindt. Er zijn zorgen over de opwarming van de aarde en de gevolgen daarvan. Alleen al daarom verdienen de verkiezingen een schokgolf.

Dat deze gevolgen groot zijn is goed te zien in de klimaat risicomatrix. Hierin zijn de gevolgen op zes maatschappelijke waarden per graad temperatuurstijging te lezen. Hoe je deze matrix kunt lezen vind je hier.

In dat pleidooi komt naar voren dat de opwarming van de aarde veruit het belangrijkste globale risico van deze tijd is. De (globale) maatregelen die we hiertegen nemen zijn bovendien ook bepalend voor ontwikkeling van de biodiversiteit, het andere Zwaard van Damocles. Het risico is zelfs zo dreigend dat de behaalde resultaten op de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s)die in 2015 door de Verenigde Naties zijn vastgesteld al bij twee graden opwarming onder druk staan. En dat lees je hier.

Beschouwing

Wanneer je de klimaat risicomatrix combineert met de SDG’s en met de idealen van de (belangrijkste) politieke partijen komt daar geen positief beeld uit. Een recht toe recht aan beschouwing.

Bijdrage van de partij idealen aan de opwarming van de aarde

Het akkoord van Parijs uit 2015 – waar is afgesproken dat de globale temperatuur niet meer dan anderhalve graad (wens) en toch zeker niet meer dan twee graden (eis) mag stijgen voor het einde van deze eeuw – is achterhaald. Tenzij de wereldwijde uitstoot van CO2 direct tot nul kan worden teruggebracht. Dat is niet realistisch. De globale temperatuur is inmiddels al tot 1,2 – 1,3°C gestegen. De verwachting is dat de globale temperatuur over één decennium is gestegen tot 2°C. 70 jaar te vroeg en zonder afvlakking van deze stijging. Die afvlakking kan er wel komen. Het huidige globale regeerbeleid moet dan drastisch worden omgegooid. Dus ook de Nederlandse bijdrage daaraan.

Verkiezingen

De verkiezingen in maart bieden uitkomst. Nu wordt zichtbaar welke idealen worden nagestreefd en welke bijdrage dat heeft op de globale temperatuurstijging. Zo stevent het ideaal van Forum voor Democratie naar een onherroepelijke 6°C stijging van de temperatuur. Dat komt door de ontkenning van klimaatverandering. De PVV doet het niet veel beter. Zij zien de opwarming als een natuurlijk fenomeen. Denk en de SGP zien wel degelijk een dreiging, maar achten het desondanks niet nodig om de doelen uit de klimaatwet te halen. Die kunnen best wel een beetje minder.

VVD en CDA volgen de Europese doelstellingen. Maar deze zijn achterhaald. Het is zeer goed denkbaar dat de Europese doelstellingen binnen afzienbare tijd verder aangescherpt gaan worden. Dat biedt dan nog enigszins hoop. De bereidheid om te investeren in het klimaat is de laatste jaren bij de VVD wel gegroeid. De luchtvaart laat ze echter ongemoeid. Het CDA houdt ook de achterban angstvallig in de gaten. De landbouw mag er geen hinder van ondervinden.

Iets meer ambitie

Christen Unie en PvdA hebben een ligt hogere ambitie dan de 49% doelstelling. Zij gaan uit van een CO2 reductie van 55%. GroenLinks en D66 gaan zelfs uit van een reductie van 60%. Dit ideaal zal bijdragen aan een globale temperatuurstijging van 2,5 tot 3°C. De enige partij die echt ambitieuze idealen heeft is Partij voor de Dieren. Zij mikken op een reductie van 75%. Een ideaal dat een bijdrage heeft van 2 tot 2,5°C. Dat zij juist flink willen “snijden” in de veestapel is geen verrassing.

Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen

De SDG’s zijn van 2016 tot 2030 van kracht, en vervangen de millenniumdoelstellingen die eind 2015 zijn vervallen. Er zijn 17 doelstellingen en 169 onderliggende targets om deze doelen te operationaliseren. De lidstaten moeten zelf zorgen voor vertaling in nationaal beleid. In de partijprogramma’s zijn de idealen van de partijen terug te lezen. Maar aangezien ik het risico per graad temperatuurstijging als belangrijkste risico beschouw is het nuttig om nogmaals deze stijging te vertalen naar de SDG’s.

Haalbaarheid SDG’s op basis van partij-idealen voor het klimaat

De duurzame ontwikkelingsdoelen zijn qua idealen haalbaar. Ze vasthouden zal niet lukken en dat is een groot probleem. Het voorkomen hiervan vraagt om een omwenteling in denken en handelen. Het vraagt om onze overtuigingen te aanschouwen en los te laten. Maar het vraagt vooral om onze eigen idealen te onderzoeken, te erkennen én aan vast te houden.

Je krijgt wat je verdiend

Het politieke landschap is meer versnipperd dan ooit. Er kan gekozen worden uit vertegenwoordigers van 37 partijen. Bij zo’n aanbod ligt het strategisch stemmen op de loer, maar met strategisch stemmen verloochen je jouw idealen. Zelfs als deze op dit moment onrealistisch lijken. Er is een schokgolf nodig! Als we als mensheid willen dat de volgende twee generaties kunnen (over)leven. Dan moet je niet de schuld schuiven in andermans schoenen, maar zelf verantwoordelijkheid nemen.

Wat de uitslag van de verkiezingen in maart ook zijn. Je krijgt de regering die je verdient.