In alle organisaties waar ik voor mag werken wordt gebruik gemaakt van een bedrijfswaardenmatrix of risicomatrix. Met de matrix worden risico’s ingeschaald op verschillende bedrijfswaarden. Een bedrijfswaarde die daarbij altijd terugkomt is in de vorm van veiligheid. Soms heet het anders, maar het gaat in de kern over de veiligheid en/of het verzuim van medewerkers en/of de publieke omgeving.
De effecten worden voornamelijk uitgedrukt in een fysieke werkelijkheid. Bijvoorbeeld klein letsel waarbij een EHBO behandeling voldoet. Of letsel in de vorm van tijdelijkheid of blijvend. De effecten vertalen zich ook naar kort tot langdurig verzuim, invaliditeit en overlijden.
Agressie
Met name werknemers in de publieke sector krijgen te maken met o.a. agressie van burgers. Weginspecteurs en wegwerkers bijvoorbeeld. Of handhavers. Als baliemedewerkers bij overheden. Soms zijn dergelijke confrontaties zo heftig dat ze traumatiserend zijn. Of ze halen verborgen trauma’s, overtuigingen en overlevingsmechanismen naar boven met als gevolg heftige geestelijke klachten. Ook dit gaat over veiligheid maar is van een andere orde die wel degelijk zijn weerslag heeft op de bedrijfswaarden.
QALY
De hoogte van een AOV verzekering wordt mede bepaald of arbeidsongeschiktheid voor geestesziektes wel of niet wordt meeverzekerd. En toch zie ik geestelijke gezondheid nog niet terugkomen in risicomatrices binnen de infrasector. Wel pogingen daartoe. Bijvoorbeeld door het opnemen van QALY’s (quality-adjusted life year) wat staat voor een extra levensjaar in goede gezondheid. Arbeidsomstandigheden en/of beroepsziekten kunnen van dien aard zijn dat ze een effect hebben op de QALY.
Waar de QALY voor in het leven is geroepen is echter een kosten-baten analyse voor het wel of niet krijgen van een behandeling in de zorg. Een QALY wordt gewaardeerd op ongeveer € 80k voor elk gewonnen levensjaar in goede gezondheid.
Geestelijke gezondheidsladder
LEAM gebruikt daarom een zgn. geestelijke gezondheidsladder als extra toevoeging aan de risicomatrix. De geestelijke gezondheidsladder beschrijft verschillende stadia van geestelijke gezondheidseffecten, van milde stress tot ernstige aandoeningen zoals psychose.
Daarbij worden 8 niveaus onderscheiden. Terwijl een inschatting is dat er in de praktijk hooguit 6 worden gebruikt.
Niveaus van geestelijke gezondheid
- Milde Stress
- Symptomen: Gevoelens van spanning, lichte angst, moeite met ontspannen.
- Effecten: Kan leiden tot verminderde concentratie en productiviteit, maar meestal beheersbaar met zelfzorg en ontspanningstechnieken.
- Chronische Stress
- Symptomen: Aanhoudende spanning, prikkelbaarheid, slaapproblemen, hoofdpijn.
- Effecten: Kan leiden tot fysieke gezondheidsproblemen zoals hoge bloeddruk en verzwakt immuunsysteem.
- Burn-out
- Symptomen: Extreme vermoeidheid, cynisme, verminderde prestaties, emotionele uitputting.
- Effecten: Verminderde werkprestaties, verhoogd risico op depressie en angststoornissen.
- Angststoornis
- Symptomen: Overmatige zorgen, paniekaanvallen, vermijdingsgedrag, fysieke symptomen zoals hartkloppingen.
- Effecten: Beperkt dagelijks functioneren, sociale isolatie, verhoogd risico op andere geestelijke gezondheidsproblemen.
- Depressie
- Symptomen: Aanhoudende somberheid, verlies van interesse in activiteiten, veranderingen in eet- en slaappatronen, gevoelens van waardeloosheid.
- Effecten: Verminderde kwaliteit van leven, zelfmoordgedachten, fysieke gezondheidsproblemen.
- Bipolaire Stoornis
- Symptomen: Afwisselende periodes van manie (euforie, verhoogde energie) en depressie.
- Effecten: Onvoorspelbare stemmingswisselingen, problemen met relaties en werk, verhoogd risico op zelfbeschadiging.
- Schizofrenie
- Symptomen: Hallucinaties, wanen, verward denken, sociaal terugtrekgedrag.
- Effecten: Ernstige beperkingen in dagelijks functioneren, noodzaak van langdurige behandeling en ondersteuning.
- Psychose
- Symptomen: Verlies van contact met de realiteit, hallucinaties, wanen, ernstig verstoord denken en gedrag.
- Effecten: Acute noodsituatie die onmiddellijke medische interventie vereist, langdurige impact op geestelijke gezondheid en functioneren.
Het is belangrijk om te erkennen dat geestelijke gezondheid een continuüm is en dat vroege interventie en ondersteuning cruciaal zijn om ernstigere aandoeningen te voorkomen. Om die reden alleen al is het onderkennen van de risico’s die hiertoe kunnen bijdragen van groot belang.
Te beginnen met het opnemen van de geestelijke gezondheidsladder in de effecten van de risicomatrix.
