Is de vraag legitiem of de kadeherstelplannen van de gemeente Amsterdam wel voldoende bijdragen aan het verlagen van de risico’s waaraan de stad zal worden blootgesteld in de nabije toekomst? Misschien is het beter een deel van de grachten te dempen en om te vormen tot groene stroken met de functie het voor langere periode vasthouden van water en het reduceren van de nabije omgevingstemperatuur in perioden van hitte. Of door de stad verplaatsen. Dat zou past echt een uitdaging zijn!
Zes graden
In 2007 schreef Mark Lynas zijn internationaal geprezen werk: Zes graden. Hij gaf een beschrijving van de effecten die zouden optreden bij een mondiale opwarming van 1°C, 2°C en zo tot 6°C.
Op 12 december 2015 werd Het akkoord van Parijs gepresenteerd op de klimaatconferentie. Het gaat over de politieke wil om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C voor het einde van de 21e eeuw, doch zeker niet meer dan 2°C. Op 4 november 2016 is het definitief in werking getreden.
Dit jaar heeft Mark Lynas een herziene versie van zijn boek geschreven met als belangrijkste reden dat de effecten die hij in 2007 beschreef en voorzag voor halverwege de 21e eeuw al in 2015 waarheid zijn geworden. Vanaf 2015 is de gemiddelde temperatuur van het aardoppervlak permanent met 1°C toegenomen door menselijk toedoen. En als we op dezelfde voet blijven doorgaan zal de 2°C al over 10 tot 15 jaar bereikt worden. Daar blijft het niet bij. Door wat Mark Lynas positieve terugkoppeling noemt (zelfversterkende effecten) is het onder normale omstandigheden zeer waarschijnlijk dat iedereen van middelbare leeftijd en jonger een temperatuurstijging van 3°C halverwege de eeuw gaat meemaken en over 50 jaar van nu wordt de 4°C aangeraakt.
Verarmen
Er is wereldwijd een politiek en maatschappelijk wonder nodig om ervoor te zorgen dat we nooit de 3°C zullen bereiken. Dat wonder is het opheffen van de dorsale staat van ontkenning van klimaatverandering die ons in staat stelt ons leven gewoon te blijven leven. De kans dat de huidige opwarming van de aarde een natuurlijke oorzaak heeft is 0,00003%. Stop met ontkennen!
Wanneer we het ontstaan van leven op aarde vertalen naar een kosmische schaalverdeling over 24 uur dan is de prehistorie nog maar 10 seconden geleden ten einde gekomen. De huidige seconde waarin we nu leven bevat het begin van de moderne cultuur, wetenschap en technologische ontwikkeling. In deze seconde is de mensheid erin geslaagd een CO2 concentratie in de lucht terug te brengen op een niveau van 3 tot 5 miljoen jaar geleden.
Wat de huidige inmiddels ruim 1°C de wereld brengt is heel wat anders dan een aangenaam gevoel wanneer je de thermostaat een graadje hoger zet. Met 1°C verarmt de aarde in rap tempo als gevolg van: opwarmende oceanen, krachtiger orkanen, afstervend koraal, verdorring, extreme en langdurige hittegolven, oversterfte, voedselschaarste, overstromingen, ontdooien van poolijs, opwarming permafrost, sterfte van soorten en een snel stijgende zeespiegel. Dit is nu allemaal gaande. De opwarming gaat ook veel sneller dan een aantal jaren geleden voorzien door positieve terugkoppeling. Bijvoorbeeld door het smelten van sneeuw wordt de warmte weerkaatsende werking ervan door het donkere ijs eronder teniet gedaan waardoor de opwarming en het smelten nog sneller gaat.
Veranderende omgeving
In Nederland lijkt het klimaatdebat vooral te gaan over de stijgende zeespiegel. We hebben met Peter Glas een heuse deltacommissaris die de verontrustende brief aan alle Nederlanders (Het water komt) van Rutger Bregman met de nodige tact nuanceert. Dat is terecht omdat er over de bandbreedte van zeespiegelstijging grote onzekerheden bestaan. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma is een enorme opgave om onze dijken, stuwen en sluizen de komende 30 jaar te versterken zodat ze halverwege de eeuw weer voldoen aan de norm.
Dijkversterking is een strategie die kan helpen om een zeespiegelstijging tot c.a. 1,5 meter te weerstaan. Een stijging van 2 meter aan het einde van deze eeuw zou daarom geen andere mogelijkheid hebben dan het opgeven van West Nederland. De meest acute dreiging komt deze eeuw dan mogelijk niet van het zeewater, meer nog van het tekort aan zoet water. Het oosten van Midden- en Noord-Nederland zucht onder de slinkende watervoorraden. De toenemende en langdurige droogte zorgt voor mislukte oogsten. De flora en fauna verandert en de ecologie staat overal onder grote druk. Droge grond heeft als nadeel dat water in de vorm van neerslag moeilijk wordt opgenomen waardoor overstromingen vaker voorkomen.
Als de globale temperatuurstijging over een decennium daadwerkelijk 2°C aantikt zijn deze effecten inmiddels vergevorderde werkelijkheid en is het leven in de grote stad voor meerdere maanden per jaar voor veel mensen ondraaglijk. De demografische beweging van het platteland naar de stad zou over vijftien jaar zomaar kunnen omdraaien wanneer in drukke steden als Amsterdam er op regelmatige basis overstromingen en ondergelopen kelders zijn als gevolg van ongekende neerslag die het grachtenstelsel niet zomaar kan verwerken. Bij 2°C is de aarde nog maar 2°C verwijderd van een grotendeels onbewoonbare aarde.
Amsterdam
Met deze en meer klimatologische vergezichten, die eigenlijk angstvallig dichtbij liggen, is de vraag legitiem of de kadeherstelplannen van de gemeente Amsterdam wel voldoende bijdragen aan het verlagen van de risico’s waaraan de stad (en niet enkel Amsterdam) zal worden blootgesteld. Tot 2023 is er 300 miljoen uitgetrokken voor het wegwerken van achterstallig onderhoud van 200 kilometer kademuur en 800 bruggen. Voor de operatie die zo’n 20 jaar duurt, aldus Sharon Dijksma, zal nog zeker 2 miljard nodig zijn. Over 20 jaar bevinden wij ons al in een vergevorderd stadium van het 2°C scenario. De kosten die nodig zijn om de stad leefbaar te houden zal een veelvoud zijn van wat nu is berekend. Vanuit dat perspectief zijn de kades en bruggen in Amsterdam een beperkt probleem.
Om klimaatverandering niet uit de hand te laten lopen (tegenhouden kan niet meer tenzij negatieve emissie wordt uitgevonden) is er (globaal) politieke wil nodig om heilige huizen te laten sneuvelen. Hierdoor zijn er mogelijk andere, goedkopere en sneller te realiseren out of the box oplossingen te bedenken die in een bestaande omgeving beter bestand zijn tegen toekomstige risico’s. Is het bijvoorbeeld mogelijk om een deel van de grachten te dempen en om te vormen tot groene stroken met als functie het voor langere periode vasthouden van water en het reduceren van de nabije omgevingstemperatuur in perioden van hitte?
Leugen
Hoever de temperatuur uiteindelijk zal stijgen op aarde is geheel afhankelijk van ons. Wrang genoeg zijn het de landen die per hoofd van de bevolking het minste bijdragen aan de globale opwarming het eerste en ergste worden getroffen. Voor elke graad temperatuurstijging. Het is een ronduit beschamende vertoning van de ontwikkelde landen dit in stand te houden. Ik ben het volledig eens met Rutger Bregman dat de meeste mensen deugen. Eenmaal op het pluche van de macht worden er teleurstellende klimaat gerelateerde keuzes gemaakt. Het geschetste beeld dat economische- en bevolkingsgroei hand in hand kan gaan met het reduceren tot nul van de wereldwijde (fossiele) energiebehoefte. Dat is een leugen, en dat deugd niet!
Ik voel somberheid, maar blijf hoopvol.
Bronnen:
Mark Lynas, Zes graden; uitgave 2020